img049 (19)

VIII KONTAKTY Z KWADRYGĄ

ślańskiej dzielnicy Warszawy, do ludzi z Nowiniarskiej czy Krochmalnej. Związki z proletariackim i lumpenpro-letariackim Powiślem bardziej jednak manifestował w twórczości literackiej niż w swym życiu. Wprawdzie pisał do Szymanowskiego, iż dumny jest z ciężkiej szkoły życia, którą przeszedł, to jednak niechętnie mówił o przeszłości, nie utrzymywał bliższych stosunków z rodziną, nie wracał, szczególnie w ostatnich latach życia, na Powiśle.

Sylwetka Zbigniewa Uniłowskiego pełna jest antynomii: dorodna postać, zaokrąglona twarz i ukryta choroba; humor, frantowski stosunek do życia i pełna powagi zaduma; spokój rzeczowość w ocenie faktów i wiele kompleksów. Taki pozostał w pamięci współczesnych, dla każdego inny: wywołujący podziw, aprobatę, bądź niechęć, sprzeciw.

Współpraca z Kwadrygą. W roku 1929 nawiązał Uniłowski kontakt z Kwadrygą: bierze udział w wieczorach autorskich grupy, publikuje w piśmie swe pierwsze opowiadania. Ze wspomnień przyjaciół, z notatek w prasie codziennej i literackiej dwudziestolecia oraz z zachowanej korespondencji pisarza z ówczesnym redaktorem «Kwadrygi», Władysławem Sebyłą, wynika, że współpraca z pismem trwała do roku 1931, z grupą natomiast do chwili jej likwidacji, czyli do pierwszych miesięcy roku 1933. W czasie gdy Uniłowski zetknął się z Kwadrygą, członkowie grupy mieli już sformułowany program i pierwsze z trudem wydane numery pisma.

W roku 1926 kilku wychowanków gimnazjum im. Mikołaja Reja, ze Stanisławem Ryszardem Dobrowolskim, Mieczysławem Bibrowskim i Wiesławem Wernicem na czele, przystąpiło — już w murach Uniwersytetu Warszawskiego — do zorganizowania grupy poetyckiej, która hasło „nawrotu do zagadniehia społecznego w poezji” wysunęła na czoło swego programu. W pierwszym okresie w jej skład, obok inicjatorów, wchodzili: Władysław Se-była, Stefan Flukowski, Aleksander Maliszewski, Lucjan Szenwald, Konstanty Ildefons Gałczyński i Marian Markowski, nieco później Włodzimierz Słobodnik i Stanisław Ciesiełczuk. Zakrzątnięto się niebawem wokół wydania własnego pisma. W rezultacie sporów i polemik nad programem, dużych wyrzeczeń i własnych nakładów finansowych opuścił w roku 1927 prasę drukarską w Białej Podlaskiej pierwszy numer «Kwadrygi». Krąg sympatyków i przyjaciół grupy i pisma poszerzał się, by wspomnieć jeszcze Ninę Rydzewską, Andrzeja Wolicę, Marię Le-winównę, Mariana Piechala i Stanisława Marię Saliń-skiego.

Na czołowych szpaltach pierwszego i drugiego numeru pisma, z maja i września 1927 roku, zamieszczono dwa artykuły programowe Mieczysława Bibrowskiego: Sztuka wojująca i triumfująca oraz Nie przebrzmiały wasze tęsknoty, w których hasła ujęte w formę prozy poetyckiej nie zawsze dały się jasno i przejrzyście odczytać. Były tam apele do zmiany postawy wobec życia „na bardziej pozytywną — na romantyczną”, protesty przeciw „poza-życiowemu estetyzowaniu” i apoteoza nowej techniki, „konstruktywizmu i uniwersalizmu”. Nic więc dziwnego, że chaotyczny i mało precyzyjny program spotkał się z ostrym osądem Lucjana Szenwalda, który zarzucał Bi-browskiemu, że pojmuje współczesność w sposób czysto zewnętrzny, a rolę sztuki sprowadza do potwierdzania rzeczywistości. Szenwald wypowiedział się za sztuką zaangażowaną społecznie. Jego radykalne poglądy nie były jednak akceptowane przez wszystkich członków grupy poetyckiej. Toteż artykuł opatrzono redakcyjnym komentarzem, który sygnalizował — mimo zgodności postaw wobec zagadnienia społecznego w poezji — różnice w in-