img073

1 t ^

^l^-eXxi-ocJLr AH '4$Ir

P \od^ - i

Każdy proces produkcji wymaga określonych nakładów na zakup czynników produkcji. Kombinacje czynników produkcji wyznaczane są przez technologię wytwarzania danego dobra. Równocześnie, każdy z czynników produkcji posiada swoją cenę, ukształtowaną na rynku. Ceny, płacone przez producenta za kupowane czynniki produkcji, są składnikami kosztów produkcji. Producent ponosi wydatki na zakup siły roboczej, maszyn, urządzeń, budynków, surowców, ziemi, energii, kapitału finansowego itp. Wszystkie te wydatki są dla producenta kosztami produkcji. Koszty produkcji są podstawowym elementem rachunku rentowności produkcji. Porównanie kosztów wytworzenia produktu z uzyskaną ceną sprzedaży, umożliwia określenie zysku producenta. Jeżeli cena sprzedaży produktu wyznaczona jest przez rynek (pojedynczy producent nie ma wpływu na wielkość ceny), wówczas producent maksymalizujący zysk musi dążyć do osiągnięcia danej wielkości produkcji przy jak najmniejszych kosztach wytwarzania. Znajomość kształtowania się całości kosztów produkcji, a także kosztów poszczególnych elementów procesu produkcyjnego, jest warunkiem niezbędnym dla podejmowania racjonalnych decyzji przez producenta.

KOSZTY PRYWATNE I SPOŁECZNE

Producent wytwarzający cement ponosi koszty związane z zakupami surowca, maszyn, energii, siły roboczej, itp. Są to prywatne (indywidualne) koszty producenta. Przypuśćmy, że koszt wytworzenia 1 tony cementu wynosi 100 złotych, a producent wytwarza miesięcznie 1 000 ton cementu. Jeżeli instalacje do produkcji cementu nie są wyposażone w odpowiednie filtry, wówczas do powietrza przedostają się ogromne ilości pyłów zanieczyszczających bliższe i dalsze okolice cementowni. Mieszkańcy tych okolic ponoszą w związku z tym wiele dodatkowych kosztów: częste wizyty u lekarza, wydatki na większe ilości środków czystości, wyższe kwoty na utrzymanie terenów zielonych itp. Koszty te są społecznymi kosztami produkcji cementu. Przyjmując, że koszty te wynoszą 100 tys. złotych miesięcznie, łatwo jest obliczyć, iż do prywatnego kosztu wytworzenia 1 tony cementu, dochodzi miesięcznie koszt społeczny w wysokości 100 złotych. Kosztom prywatnym każdej działalności produkcyjnej towarzyszą określone koszty społeczne, które - prędzej, czy później - znajdą swoje odzwierciedlenie w kosztach prywatnych. Zanieczyszczenie powietrza, wody, ziemi wywołuje powstawanie efektów zwrotnych. Woda jest ważnym elementem wielu procesów produkcji, jest m.in. niezbędnym czynnikiem produkcji wyrobów spożywczych. Zanieczyszczenie wody uniemożliwia dalsze wytwarzanie tych produktów, w wyniku czego producenci decydują się na instalację urządzeń zapobiegających zanieczyszczeniom. Rozróżnienie kosztów prywatnych i społecznych jest istotne dla analizy dobrobytu społeczeństwa. Zagadnienia te rozpatrywać będziemy w dalszych częściach książki.

177