img248 (12)

paciorkowców (API Strcp), pałeczek Gram-ujcmnych tlenowych (API NE) i względnie beztlenowych (API E), a także niektórych bakterii beztlenowych

oraz drożdży.

Mikrometody API można porównać do zminiaturyzowanego szeregu biochemicznego (rys. 15.2). Na pasku z tworzywa sztucznego znajdują się przezroczyste studzienki (mikroprobówki, mikropojemniki) zawierające /.liofilizowane substraty i zestawy indykatorowe do oceny reakcji biochemicznych. Do zestawu dołączone są również odczynniki przeznaczone do wykrywaniu produktów metabolizmu bakterii oraz szczegółowe instrukcje do wykonaniu testu wraz z kartami do wpisywania wyników. Podłoża posiewa się standaryzowaną zawiesiną bakterii, inkubuje w komorze wilgotnej w czasie i temperaturze optymalnej dla danej grupy drobnoustrojów. Po okresie inkubacji odczytuje się wyniki reakcji lub sprawdza się obecność produktów metabolizmu mikroorganizmów. Wyniki wpisuje się do kart wyników. Każdej z cech biochemicznych badanych drobnoustrojów przypisuje się odpowiednią liczbę punktów. Punkty odpowiadające próbom dodatnim dodaje się, a otrzymaną liczbę odszukuje się w książce kodowej (Analyticul Profile Indcx), odczytując wynik badania - konkretny gatunek mikroorganizmów. Zasada numerycznego kodowania wyników, ustalenie ostatecznego zapisu cyfrowego, a także odczyt wyniku końcowego (zaklasyfikowanie badanego szczepu z określonym prawdopodobieństwem do gatunku drobnoustrojów) z ulotki dołączonej do danego testu lub z książki kodowej zostaną zaprezentowane studentom na konkretnych przykładach w ramach zajęć praktycznych.

15.7. Inne cechy drobnoustrojów brane pod uwagę w ich identyfikacji

Oprócz właściwości hodowlanych, cech mikroskopowych oraz właściwości biochemicznych w diagnostyce mikrobiologicznej drobnoustrojów zwraca się także uwagę na wytwarzanie barwników, właściwości hcmolityczne, zróżnicowanie antygenowe, właściwości biologiczne oraz wrażliwość na antybiotyki, fagi i bakteriocyny. Trzy ostatnie cechy zostaną omówione w następnych rozdziałach, poniżej krótko scharakteryzowano pozostałe.

15.7.1. Wytwarzanie barwników przez bakterie

Synteza barwników jest cechą charakterystyczną niektórych bakterii, zarówno chorobotwórczych, jak również występujących w środowisku naturalnym. Spośród bakterii chorobotwórczych zdolność tę wykazują m.in. gron-kowce oraz rodzaj Pseudomonas. Niektóre gronkowcc rosnące na podłożach stałych wytwarzają barwnik żółty, złocisty, cytrynowy lub pomarańczowy.

Blisko połowa gatunków rodzaju Pseudomonas syntetyzuje barwniki fena-zynowc, fluoryzujące lub nicfluoryzującc oraz barwniki karotcnowc. Tc pierwsze dyfundują do środowiska wzrostu, powodując nie tylko zabarwienie kolonii, ale także podłoża; barwniki karotcnowc nic są wydzielane do środowiska wzrostu. Wytwarzanie przez Pseudomonas aeruginosa pyocyjaniny jest jedną z cech identyfikujących. Barwnik ten można wyekstrahować chloroformem z hodowli bakterii.

Wśród bakterii nicchorobotwórczych wytwarzających barwniki wymienić należy: rodzaj Micrococcus - drobnoustroje występujące na skórze ludzi, w powietrzu, kurzu, ale także i glebie; rodzaj Sarcina - drobnoustroje obecne w powietrzu; drobnoustroje wodne - bakterie fotosyntctyzującc i halofilnc. Dwie ostatnie grupy drobnoustrojów są omówione w oddzielnych rozdziałach. Bakterie te wytwarzają barwniki żółte lub czerwone, które chronią je przed fotooksydacją.

15.7.2. Właściwości hemolityczne

Pod tym pojęciem rozumiemy zdolność bakterii do lizy krwinek czerwonych ludzi i zwierząt (hemoliza). Właściwości hemolityczne wykazują bakterie wytwarzające hemolizyny, które mogą działać jak enzymy lub, co jest częściej spotykane, powodują powstawanie kanałów w membranie krwinek (porę forming cytolysins). Wyróżniamy dwa rodzaje hemolizyn: wolne (zewnątrzkomórkowe) i związane z komórką. Hemolizyny wolne są wytwarzane w komórce bakterii i wydzielane do środowiska ich wzrostu, skąd mogą być wyosobnione (np. z przesączów hodowli). Ten typ hemolizyn wytwarzają np. S. aureus (a hemolizyna), E. coli (hemolizyna HlyA) i histeria monocytogenes (LisA). Hemolizyny związane z komórką są wytwarzane przez Proteus mirabilis (hemolizyna HpmA) oraz Serratia marcescens (hemolizyna ShlA) i można wykazać ich obecność podczas hodowli płynnych bakterii wraz z krwinkami. Wszystkie poznane dotychczas hemolizyny są białkami.

W badaniach rutynowych aktywność hcmolityczną bakterii sprawdzamy przez ich posiew na płytkę agarową z dodatkiem 5% odwłóknionej krwi człowieka lub owcy (płytka krwawa). Drobnoustroje wytwarzające hemolizyny rozkładają krwinki, co jest widoczne w postaci przejaśnienia lub zazielenienia wokół kolonii. W związku z tym wyróżnia się dwa typy hemolizy:

a - objawiająca się na płytce krwawej jako zielona strefa powstała w wyniku przekształcenia uwolnionej hemoglobiny w methemoglobinę,

fl - widoczna jako pełne przejaśnienie pożywki wokół kolonii na skutek całkowitej lizy krwinek i rozłożenie barwnika.