IMG76 (2)

przykład ocena oceniających; nie tylko artykuły, ale także komentarze i koniem,. mogą podlegać ocenie i uzyskiwać reputację [Whitworfh. Friedman 2009], hcy • Systemy mieszane, łączące roz\vii|zania recenzowania tradycyjnego i otwartego Im-, towania. Recenzje udostępniane si| do otwartego komentowania; powoduje to nictwo różnych osób na kolejnych etapach oceny. Na podstawie recenzji, opinii i _lłh*?^Ł fikacji autora, przygotowywana jest ostateczna wersja publikacji.    "°ćy,

2. Ocena po opublikowaniu;

• Komentarze i adnotacje, dodawane przez użytkowników po opublikowaniu ntaterlop Można je zapisywać wraz z ocenianym tekstem, jako uzupełnienie wszystkich wc śnicj omówionych form oceny. W tym kierunku idą prace realizowane przez WJc Jf*' jak projekt Annotea’*, które umożliwić mają tworzenie adnotacji do stron Web.V., jest, że interesujące prace uzyskają dużo dobrych komentarzy, u nieciekaZr mc lub żadne. Odmianą lej metody jest m.in. Facully of 1000", organimu,⁶'

żenieni

negatyw

przez BioMed Central, gdzie najwyżsi rangą uczeni opiniują świeżo opublikowane*"'' tykuły (Armbruster 2007, s. 265], Członkostwo w Faculty of 1000 daje wysoki prcii*¹ co zachęca do częstego komentowania.

• Wykorzystanie wspomnianych już zakładek (bookmark) - zob. p. .1.3. Zakładki oprócz kierowania do zaznaczonej strony Web (na której umieszczono na przykład *' fykuł naukowy), zawierają także opisujące ją słowa kluczowe. Badanie tych zakłada! może pozwolić na określenie popularności strony oraz jej aktualności (królkotrwaS ważności) [Taraborelli 2008].

• Punktowanie przez czytelników. Przyznawane punkty służą do obliczania średnich a wyniki ujawniane są użytkownikom. Przydatne są narzędzia Wcbu 2.0. takie jak Din Stosowanie tej metody może prowadzić do fałszowania wyników.

• Ocena stopnia wykorzystania publikacji, znacznie łatwiejsza w środowisku elektronie*, nym. Używane są metody webometryczne. Najczęściej wykorzystuje się dwie mian-liczba dostępów (otwarcia pliku, żądania wydruku) i analiza cytowań (traktowanych tradycyjnie, jako umieszczenie opisu w bibliografii albo jako liczba hiperlinkiw pod. łączonych do obiektu lub zakładek - bookmarków go dotyczących). Pierwsza mtto. da znajduje zastosowanie w repozytoriach, takich, jak ArXiv, SSRN"⁰ i RePEc, druga w indeksach cytowań typu CiteSeer i w wyszukiwarkach. Obie mają swoje zalety iw,, dy". Zasadniczym elementem tej oceny jest założenie o pełnej dostępności publikacji naukowych poprzez serwisy globalnej biblioteki cyfrowej (głównie repozytoria). S$Ł czas lista możliwych badań i wskaźników webometrycznych jest imponująca [Shadbolt

i in. 2006, s. 195-202].

Z bardzo pobieżnego przedstawienia nowych sposobów i metod oceny jakości publika-cji elektronicznych, dostępnych w globalnej bibliotece cyfrowej, wynika kilka ogólnych wniosków. Po pierwsze, jakość publikacji naukowych nie zależy od medium, w jakim są publikowane. Bez względu na to, czy publikacja jest drukowana, czy elektroniczna, jej jakość może być wysoka lub niska, a standardy jakościowe recenzowanych czasopism, publikowanych w obu formach, są jednakowo rygorystyczne. System kontroli wpływam podniesienie jakości przez odrzucenie najbardziej ewidentnych pomyłek, jednak w systemie tradycyjnym ma on nie tylko wspierać pracowników nauki w ich wyborach (bo lo właśnie pracownicy nauki są w stanie odróżnić publikacje wysokiej jakości od innych,

“ http://www.w3.org/200l/Annolea/.

” http://www.ri 000biology.com/.

“ Social Science Research Nelwork (http.7/www.ssm.com/).

" Badania webometryczne w odróżnieniu od indeksów cytowań Thomson Scienlific uwzględniają odnośniki do bardzo zróżnicowanej grupy publikacji, w dodatku bardzo zmiennej w czasie. Rzadko uwzględniają one pi-blikacjc funkcjonujące w zamkniętych, komercyjnych bazach danych. Powszechnie znane są także nkuslające próby oszukiwania algorytmów wyszukiwarek, na przykład przez tworzenie sztucznych odnośników.

_c/(Slo nie polraebują lakiego doradztwu), ule także slu/yć wydawcom do wstępnej " rdicil dostarczanych materiałów, niezbędnej ze względu na ograniczoną ilość miejsca.

. .o względu wydawcy muszą negatywnie selekcjonować nie tylko materiały zawiera-*"ęUy, ale także takie, które zawierają informucje interesujące dla zbyt mulej grupy ipLiców (znajdujące się w Izw. długim ogonie) (Weinbcrgcr 2007, s. 10 jj. co biorąc pod SIK wysoką specjalizację nauki jest zjawiskiem szkodliwym. Równie/ to. czy czasopi-o icst komercyjne czy Opcn Access, nie musi wpływać na jego jakoić, o czym iwiad-

[_lr/yklad czasopism OA z grupy Public Library of Science (PLoS). które osiągnęły tonl/o wysoki poziom naukowy.

¹ p₀ drugie, nowe formy oceny jakości zmieniają ten system z prcsclckcji materiałów do aiblikaojt w kierunku uwidocznienia i sformalizowania opinii środowiska (pozytywnych Negatywnych) dotyczących materiałów już opublikowanych (dostępnych w Sieci). Każdy więc może swobodnie publikować w Sieci, jednak za swoje publikacje bierze znacznie większą odpowiedzialność, gdyż nie ma nikogo, kto zawczasu wytknie błędy, a publikacja (ostanie oceniona przez najlepszych recenzentów - innych autorów w danej dyscyplinie j _{w rJ}(ie błędów w najlepszym przypadku pominięta milczeniem. Propozycje tego typu oceny jakości pochodzą już z pierwszej połowy lat dziewięćdziesiątych XX wieku, gdy Stevan Hamad przedstawił swoją „wywrotową propozycję" (siihvei rivc proposal) polegającą na promocji modelu zdecentralizowanego, gdzie uczony sam publikuje swoje prace, które stają się przedmiotem dyskusji środowiska (scholarly skywrilling) jNahotko 2007b, s. 22].

Po trzecie można odnieść wrażenie, że różnica pomiędzy tradycyjnymi t nowymi sposobami oceny polega nic tyle na dużych zmianach w metodach oceny, ale w poziomie jawności lego procesu. Nowe serwisy GBC, szczególnie związane z Nauką 2.0, powodują, że procesy tworzenia i oceny treści stają się jawne, bardziej widoczne „na zewnątrz” w porównaniu z tradycyjnym recenzowaniem, zlecanym przez redaktora anonimowemu specjaliście. Publikując w czasopiśmie drukowanym autor dochodzi do porozumienia _z recenzentem w sposób niewidoczny dla odbiorców; produkt końcowy jest skończony j „ję podlega dalszym modyfikacjom"². Podczas publikowania elektronicznego ostateczna wersja tekstu może powstawać podczas interakcji autora z czytelnikami, którzy jednocześnie są oceniającymi i sami podlegają ocenie. W obu przypadkach chodzi jednak o to samo - o uzgodnienie konsensusu w sprawie przedstawionych tez pomiędzy autorem a środowiskiem specjalistów w danej dziedzinie.

Ze względu na wzrost poziomu interaktywności komunikacji naukowej, również w procesach kontroli jakości jednym z najważniejszych czynników staje się czas, niezbędny do realizacji takiej rozbudowanej komunikacji. Tradycyjne recenzowanie znacznie wydłuża czas udostępnienia tekstu użytkownikom. W środowisku elektronicznym materiały dostarczane są natychmiast, a ich ocena nie ma wpływu na zwlokę w dostępności, Trudno obecnie przewidzieć, czy publikowanie naukowe nadal będzie sterowane wymogiem posiadania jak największej liczby publikacji, czy raczej istotniejsza będzie ich jakość. W pierwszym przypadku pozostanie bardzo niewiele, jeśli w ogóle, czasu na dodatkową komunikację. W efekcie, w zakresie oceny jakości, nadal ważniejsza będzie selekcja ilościowa, a główną korzyścią przyśpieszenie wszystkich procesów. W drugim przypadku więcej czasu można będzie poświęcić na komunikację, w tym dyskusje na forach i komentowanie. Wówczas lepiej wykorzystywany jest potencjał, znajdujący się w nowym medium, a nowe technologie przyśpieszą zmiany w działalności naukowej, w tym w procesie publikowania.

Kierunek i tempo zmian w dużym stopniu zależy od dyscypliny nauki i jej tradycji w zakresie publikowania. Rozwój nowych form oceny jakości nie jest jednoczesny ani

¹¹ Pomijam fakt, żc autor w kolejnych publikacjach może doskonalić przedstawione wcześniej tezy, może także się z nich wycofać.