page0356

INNE KATEGORIE NAZW WŁASNYCH

Wiele chrematonimów nie tylko oznacza, ale także znaczy. Tak jest w wielowyrazowych określeniach nazw państw, np. Republika Słowacka jest republiką Słowaków; partii politycznych, np. Stronnictwo Demokratyczne; stowarzyszeń, np. Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie; świąt, np. Nowy Rok; uczelni, np. Uniwersytet Gdański; szkól, np. Średnia Szkoła Muzyczna jest szkolą muzyczną dającą wykształcenie średnie itd.

Pod względem słowotwórczym chrematonimy są nazwami przeniesionymi, albo nieprzeniesionymi; akcentują to H. Górno-wicz (1962), Cz. Kosyl (1983) i inni badacze. Wśród nazw przeniesionych wyróżnia się: odapelatywne, jak np. nazwy domków letniskowych od apelatywnych nazw grzybów: Borowik, Kurka, Kozak, Rydz i inne (w Nowej Kaletce nad jeziorem Gim pod Olsztynem), od nazw pospolitych zwierząt: Ryś, Żubr, Dzik, Sarenka (w ośrodku wczasowym dla myśliwych i pracowników leśnych); odimienne: Ewa, Honorata, Danusia, Piotr, Zygmunt, Wiktor (pensjonaty i domy wczasowe w Jastrzębiej Górze pod Władysławowem); odmiejscowe, np. w Ostsee--Akademie w Travemunde pod Lubeką sale noszą niemieckie nazwy miejscowości Pomorza Środkowego i Zachodniego: Zitzewitz (Sycewice pod Słupskiem), Massow (Maszewo w Lęborskiem), Bublitz (Bobolice w Szczecińskiem). Są to więc nazwy homogenne, nawiązujące do określonej tematyki, źródła semantycznego. Mówi się w tym wypadku o irradiacji onomastycznej (od łac. radius, -ii 'promień'), tj. niejako promieniowaniu wzorca nazewniczego. Przenoszenie nazw własnych w chrematonimii jest jej cechą wyróżniającą; w takim szerokim zakresie nie istnieje ona w antroponimii, gdzie oczywiście imiona chrzestne mogą funkcjonować jako nazwiska, np. Grzegorz, Gerhard, Prokop, Wojciech (od imion pełnych) czy Bień, Jaś, Wojtas (od imion zdrobniałych i spieszczonych); podobnie w toponimii, gdzie nazwa wodna przeniesiona bywa na miejscowość, jak np. Łeba, Wisła, Wdzydze (wpierw nazwy wodne, potem miejscowości nad wodami położone), bądź następuje ponowienie mikrotoponimów na wsie, jak np. Bukowiec, Dębowiec, Sitna Góra (najpierw nazwy lasów i pól, potem nazwy osad ludzkich). Wśród chrematonimów występują częściej niż w innych działach onomastyki nazwy upamiętniające, jak np. nazwy sal wykładowych w uczelniach, por. na Uniwersytecie Warszawskim: Sala im. Z. Jakubowskiego, S. Szobera, nazwy uczelni i szkół, np. Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Liceum Ogólnokształcące im. Józefa Wybickiego w Kościerzynie, Szkoła Podstawowa Nr 6 im. Bernarda Sychty w Kościerzynie. Po-

352