page0368

INNE KATEGORIE NAZW WŁASNYCH

szycki 1970). Nieliczne prace teoretyczne zajmują się przede wszystkim określeniem statusu i przedmiotu badań onomastyki stylistycznej jako dyscypliny naukowej, artystycznymi funkcjami nazw własnych w utworach literackich, głównymi (tendencjami rozwojowymi nazewnictwa literackiego i spójnością nazw własnych z tekstem (np. Cieślikowa 1993, Górski 1963, Grzeszczuk 1963,‘Piszczkowski 1957).

Dla istotnej tu kwestii funkcji nazw własnych w dziele literackim przełomowe znaczenie miała monografia A. Wilkonia (1970), która stała się wzorem dla wielu opracowań szczegółowych. Badacz ten, nawiązując do ustaleń K. Górskiego (1963), wyodrębnił następujące funkcje nazw własnych: a) lokalizacyjną — umiejscowienie fabuły w określonym terenie lub czasie; b) socjologiczną — wskazywanie przynależności społecznej, środowiskowej, narodowej postaci; c) aluzyjną — użycie nazw jako mniej lub bardziej zaszyfrowanych aluzji do konkretnych osób lub miejsc; d) treściową — charakteryzowanie postaci lub miejsca akcji zgodnie z metaforycznym lub dosłownym znaczeniem nazwy; e) eks-presywną — użycie nazw jako znaków wyrażających nastawienie emocjonalne autora i bohaterów oraz współtworzących określony klimat utworu czy jego fragmentów. Inni autorzy próbowali niekiedy modyfikować lub uzupełniać ten zestaw pięciu podstawowych funkcji (zob. Szewczyk 1996).

Do ważnych zadań onomastyki stylistycznej, obok opisu funkcji nazw własnych, należy też wyodrębnienie i przedstawienie rozwoju historycznego głównych stylistycznojęzykowych nurtów nazewnictwa literackiego. Każdy z tych nurtów charakteryzuje się właściwym sobie kompleksem cech istotnych, który decyduje o specyficznym doborze materiału nazewniczego. Różne nurty nazewnicze mogą współistnieć lub przeplatać się ze sobą nie tylko w tym samym okresie literackim czy w twórczości jednego pisarza, lecz nawet w jednym dziele literackim. Zjawisko takiego mieszania się „stylów nazewniczych" obserwujemy już w literaturze XVII w.

0    przynależności onomastyki danego utworu literackiego do określonego nurtu stylistycznego lub do kilku różnych nurtów decyduje więc wiele czynników. Najważniejsze z nich to:

1. Geneza nazwy:

a) nazwy zapożyczone z nazewnictwa uzualnego¹, czyli autentyczne;

364

1

   Przez nazewnictwo uzualne rozumiem nazwy wiasne używane w zwykłej, pozalite-rackiej komunikacji językowej.