IMG150 (6)

100    10 $a Churchill, Winston Leonard Spencer

$c Sir

$d 1874-1965

Obecnie Biblioteka Kongresu w Waszyngtonie utrzymuje nie tylko dwie kartoteki wzorcowe, najważniejsze z istniejących obecnie, ale również ściśle sformalizowała ich strukturę w formie formatu, szeroko dziś upowszechnionego. Pierwsza z tych kartotek (Name Authorities) liczyła w 1992 roku ponad 2,7 miliona opisów (nazwy osobowe i korporatywne). Druga (LCSH) — zawierająca hasła przedmiotowe — liczyła ponad 18 800 opisów. Kartoteki Biblioteki Kongresu są dostępne w postaci mikrofisz, taśm magnetycznych i dysków optycznych oraz w trybie Online. Wydawane są liczne podręczniki dokumentujące te kartoteki.

Jak mogliśmy się przekonać wyżej, kartoteki wzorcowe są zasadniczym narzędziem koordynacji w sferze danych bibliograficznych; z jednej strony pozwalają na decentralizację katalogu, a więc na katalogowanie uczestniczące — które jest naczelną zasadą katalogowania w sieciach bibliotecznych, a z drugiej docelowo umożliwiają fuzję katalogów bibliograficznych w perspektywie katalogów centralnych na wysokim poziomie. Dlatego Council of Library Resources — CLR, amerykański organ koordynujący działania bibliotek zaproponował projekt LASP (Linked Authority System Project). W ramach projektu (LSP — Linked System Project) LASP ma umożliwić wymianę opisów wzorcowych między wielkimi północnoamerykańskimi serwisami bibliograficznymi (LC, OCLC, RLIN, WLN itd.). Koszt tego projektu wynosi kilka milionów dolarów.

British Library wydała na mikrofiszach wykaz zwany British Library Name Authority File, będący cenną pomocą dla bibliotek, które chcą ściśle kontrolować hasła formalne opisu bibliograficznego. Przez długi czas w podobnej formie wydawano wykaz haseł przedmiotowych PRECIS (Preserved Context Indexing System), który obecnie już się nie ukazuje.

Francuska Biblioteka Narodowa od roku 1985 utrzymuje w bazie danych BN--OPALE czteiy kartoteki wzorcowe. Kartoteka wzorcowa APP (Auteurs personnes physiques) obejmuje wszystkie nazwy osobowe bazy BN-OPALE; uwzględnia ona postanowienia dotyczące hasła (nazwisko, forma odrzucona, odsyłacze orientacyjne), zawarte w normie AfnorNF Z 44-061 (Forma i struktura nazw osobowych), jak też zasady wypracowane przez IFLA (Names of personś). Zawiera również informacje biograficzne o autorze (daty, narodowość, zawód lub sfera działalności, instytucja zatrudniająca); im mniej znany jest dany autor, tym bardziej ten rodzaj informacji jest użyteczny. Znajdują się tam także dane poufne, dostępne jedynie dla katalogujących w BNF (Bibliotece Narodowej Francji), np. adres domowy, niektóre dane biograficzne. Charakter tych ostatnich danych wyjaśnia, dlaczego kartoteka ta jest poddana kontroli Commission nationale de i’informatique et des libertćs (CNIL — Komisja Krajowa ds. Informatyki i Swobód). Zamieszcza się w niej także uwagę dotyczącą źródeł informacji. Nad kartoteką pracuje codziennie 135 katalogujących. W lipcu 1995 roku liczyła ona 550 000 kompletnych opisów. Początki kartoteki wzorcowej nazw korporatywnycb (ACO) sięgają roku 1950, kiedy to BNF rozpoczęła tworzenie własnej kartoteki haseł nazw ciał zbiorowych. Między rokiem 1983 a 1985 kartoteka ta została zarejestrowana na nośniku maszynowym i wprowadzona do bazy BN-OPALE. Jest ona zgodna z normą Afnor NF Z 44-060 (Forma i struktura haseł korporatywnych). Formy odrzucone to przede wszystkim sigla, akronimy, warianty nazw oraz formy hierarchiczne. Połączenia między rekordami pozwalają na prześledzenie w czasie ewolucji danego ciała zbiorowego i na kontrolę jego kolejnych publikacji. W strefie uwag znajdują się nawet adresy i telefony instytucji. W lipcu 1995 roku kartoteka liczyła ponad 100 000 haseł wzorcowych nazw ciał zbiorowych. Kartoteka wzorcowa tytułów ujednoliconych powstała w 1988 roku i liczyła w lipcu 1995 roku 2500 opisów. Obejmuje ona dzieła anonimowe (literackie, historyczne, mitologiczne), księgi święte, teksty liturgiczne oraz nieanonimowe dzieła autorów starożytnych, znane pod różnymi tytułami. Uwzględnia zalecenia EFLA dotyczące autorów klasycznych. Kartoteką tą zarządza wyspecjalizowana służba. Ostatnią kartotekę wzorcową w bazie BN-OPALE tworzą wzorcowe hasła przedmiotowe. Ich źródłem był słownik haseł przedmiotowych Biblioteki Kongresu, przełożony i zaadaptowany przez Uniwersytet Lavala w Que-becu. Od roku 1980 BNF zarządza w sposób autonomiczny swymi hasłami przedmiotowymi. W latach 1982-1985 słownik ten był rozpowszechniany i sprzedawany na mikrofiszach. W roku 1985 przeładowano go do bazy BN-OPALE. W 1987 DBMIST i BNF porozumiały się w sprawie administrowania i rozprowadzania we Francji kartoteki pod nazwą Rćpertoire d’authorite de matićres encyclopediąue et alphabćtiąue unifić Rameau. Administrowanie powierzono Cellule nationale de coordination de rindexation matiere (CNCIM — Komórka Krajowa ds. Koordynacji Indeksowania Rzeczowego). Rekordy haseł przedmiotowych dzielą się na 3 grupy: (a) rekordy tematów (nazwy pospolite, nazwy własne — osobowe, ciała zbiorowe, nazwy geograficzne), (b) rekordy określników (przedmiotowych, formalnych, geograficznych, chronologicznych), (c) rekordy odsyłaczy ogólnych. Uwagi na temat użycia określają zakres znaczeniowy, wymieniają reguły składniowe i reguły katalogowania. Kartoteka wzorcowa Rameau liczyła 31 grudnia 1993 roku 153 256 opisów. Z uwagi na interes narodowy ta lista wzorcowa jest również posadowiona na serwerze DPDU, ABES (Agence bibliographique de 1’enseignement superieur —Agencja Bibliograficzna Szkolnictwa Wyższego, dawniej Sunist), gdzie skrzynka na listy poczty elektronicznej pozwala każdej bibliotece na zgłaszanie za pośrednictwem MINITEL-u propozycji poprawek bądź nowych opisów. Jednak opisy wzorcowe Rameau odzwierciedlają zasadniczo skład zbiorów BNF, tzn. są względnie skromne w dziedzinie nauk ścisłych. Zdaniem samej BNF ten język infor-macyjno-wyszukiwawczy o wysokim stopniu kontroli i prekoordynacji nie ułatwia użytkownikowi dostępu do tematów (treści). Ewolucja koncepcji i narzędzi informatycznych sprawi być może po pewnym czasie, że system będzie bardziej „przyjazny”. Jednak, jak widzimy, prace BNF w dziedzinie tworzenia i normalizacji kartotek wzorcowych są godne uwagi i mają niezaprzeczalne znaczenie dla całego świata bibliotek francuskojęzycznych. Dokonania te nie stracą swego znaczenia, jeśli stanąsię dostępne dla wszystkich i zostaną szeroko rozpowszechnione. Zdając sobie