IMG 35 (4)

204 • Kastalia

Kastalia, imię pięknej, prostej dziewczyny żyjącej w —> Delfach, którą ścigał zakochany w niej —> Apollo. Napastowana przez boga K. rzuciła się do źródła płynącego w pobliżu sanktuarium Apollona. Odtąd zwano je kastal-skim źródłem i poświęcono Apollonowi. Tryskało u stóp -> Parnasu, brzegi kastalskiego źródła często odwiedzały -♦muzy.

kastalskie źródło, święte źródło w —> Beocji (w środkowej Grecji) w pobliżu gór -»Helikon i —♦ Parnas, na których przebywały -» muzy. Poświęcone było -> Apollonowi. Przybywali do niego poeci, szukając natchnienia. Patrz także Kastalia.

Kastor i Polideukes (łac. Castor, Pollux; Dios kuro wie), synowie -> Zeusa i —> Ledy (według innych podań: R był synem Zeusa, K. -»Tyndareosa), urodzeni przypuszczalnie w -> Sparcie. Greccy -> herosi, bracia bliźniacy. Ich siostrami były -»Helena i —> Klitajmestra. Od najmłodszych lat uprawiali biegi, ćwiczyli się wstrzelaniu, rzucaniu oszczepem i władaniu dzidą. Brali udział w wielu słynnych wyprawach, np. w wyprawie -♦Argonautów towarzyszyli -»Jazonowi w ekspedycji po -> złote runo; z -> Heraklesem brali udział w wojnie przeciwko —»Amazonkom, a z -> Meleagrem uczestniczyli w polowaniu na -♦ kalidoń-skiego dzika. Odebrali —»Tezeuszowi porwaną przez niego siostrę Helenę. Nazywano ich Dioskurami, co wskazywało, że są synami Zeusa. Porwali córki króla -» Leukippo-sa. narzeczone ich bratanków. K. zginął z ręki bratanka -> Idasa, a nieśmiertelny R zabił uderzeniem pięści bratanka -»Unkeusa. Zawsze byli razem. Zeus, nagradzając braterską miłość, przeniósł ich na niebo jako dwie jasne gwiaz-

dy świecące w gwiazdozbiorze Bliźniąt (—» Gemini, 22 maja-21 czerwca). Trafili do mitologii rzymskiej. Rzymianie, podobnie jak Grecy, budowali im świątynie (najokazalsza była na Forum Romanum). Jazda rzymska czciła ich jako swoich patronów. Mówiono nawet, że Diosku-rowie wsparli Rzymian w walce nad jeziorem Regillus (w pobliżu Tusculum, w roku 496 p.n.e.). Wśród form pre-kacyjnych występowały często przekleństwa: ‘EdepolF -‘na Polluksa!’ i ‘Ecastor’ - ‘na Kastoral’. • W Rzymie są dwie grupy ich rzeźb: na placu Kwirynalskim i na —> Kapitolu. Dioskurowie to także bóstwa morskie. Płynęli kiedyś statkiem, zastała ich burza na morzu, mało brakowało, by zatonęli. Nagle towarzysze podróży zauważyli nad głowami braci światło w postaci dwóch płomyków. Morze uspokoiło się. Odtąd żeglarze, kiedy podczas burzy na masztach okrętów zauważyli ogniki, wiedzieli, że dopłyną do celu, bo czuwają nad nimi Bliźniacy. Wierzyli w życzliwość swoich patronów. Marynarze znają to zjawisko, nazywają je „ognikami św. Elma” (‘Elm’ - skrót imienia ich siostry, Heleny). Hymn na Dioskurów napisał Teokryt zSyrakuz (lllw. p.n.e., Dioskuroi). A. Mickiewicz w Panu Tadeuszu pisał o dwóch gwiazdach, K. i P.: „Nareszcie księżyc srebrną pochodnią zaniecił, / Wyszedł z boru i niebo, i ziemię oświecił. I ... I Już naprzeciw księżyca gwiazda jedna, druga / Błysnęła, już ich tysiące, już milijon mruga. / Kastor z Bratem Polluksem jaśnieje na czele / Zwani niegdyś u Słowian Lele i Polele”. • W starożytności przedstawiano Bliźniaków na wazach, rzeźbach i reliefach. Nowożytni artyści również uwiecznili ich w swoich dziełach, np. Leonardo da Vinci umieścił narodziny K. i P. na obrazie Leda z łabędziem (1516, Plafon Peruzziego, Villa Farnesina, Rzym). Patrz także Testios.

Katreus, syn —> Minosa i —> Pazyfae. Władca Krety. Miał trzy córki: —»Aerope, —> Klimenę i Apemosyne oraz syna Altajmenesa. Kiedy jakaś wyrocznia przepowiedziała mu, że zginie z ręki własnego dziecka, postanowił pozbyć się dzieci. Altajmenes i Apemosyne, którzy poznali wyrocznię, dobrowolnie uciekli na -» Rodos. Dwie pozostałe córki miały być sprzedane w niewolę przez Naupliosa, ale on poślubił Klimenę, a Aerope dał za żonę Atreusowi. Na stare lata K. postanowił przekazać tron jedynemu spadkobiercy, udał się więc na Rodos, by przekazać synowi władzę. Pomyłkowo został wzięty za pirata i zginął w walce z synem. Na pogrzeb przybył ze —»Sparty —> Menela-os, syn Aerope, pozostawiając w domu —» Helenę w to-