IMGY71 (4)

544 KRZYSZTOF BILIŃSKI

rze, począwszy od Męczenników Chateaubrianda, a skończywszy na Ben Hurze Walla-ce’a, a nawet na Quo vadis Sienkiewicza. Oczekują oni, owi chrześcijanie, w pokorze i miłości na nadciągające cieipienie i ponowne przyjście Pana. Wiktor mówi:

Wieki, co przeszły, były dziecinnymi czasami ludzkości. Im bardziej stworzenie zbliżać się będzie do Stwórcy, tym żarliwszą miłością goreć będzie ku Niemu i braciom swoim. Miecza nikt nie znajdzie na ziemi ani ręki kata, a ten błogosławiony już dzisiaj, kto uwierzył w przyszłość takową i stał się jej przyśpieszyciełem!

ALEKSANDER: O, gdybym mógł w dniu jednym dzieło sprawiedliwości, obietnicę ust twoich, ziemi objawić!

WIKTOR: Synu, nie spodziewaj się tego snu domarzyć, bo każdemu dostała się jedna fala w nieskończoności - pęd jej słabszy łub silniejszy, ale ona płynie dni kilka tylko. Żyj więc i przemiń jak reszta braci twoich, ale działaj według światła zlanego na ciebie. Stań się pocieszycielem, byś mógł kiedyś stać się wybranym na lewicy Chrystusa i patrzeć, jak inni natchnieni kończyć będą przez ciąg wieków, co zacząłeś w pokorze i miłości ducha (s. 72)^J.

Wiktor przemawia słowami Biblii, co staje się widoczne przy szczegółowej konfrontacji jego wypowiedzi z fragmentami Pisma Świętego. I tak passus „Miecza nikt nie znajdzie na ziemi...” - odpowiada wiernie urywkowi Ewangelii według świętego Mateusza:

A oto jeden z tych, którzy byli z Jezusem, wyciągnąwszy rękę, dobył miecza swego, a uderzywszy sługę arcykapłana, uciął ucho jego... Wtedy rzekł mu Jezus: Obróć miecz swój na miejsce jego; albowiem wszyscy, którzy miecz biorą, mieczem poginą (26,51 *52).

Ewangeliczny wzorzec odnajdziemy także w słowach i wyrażeniach: „Stań się pocieszycielem” oraz „miłość ducha”. Pierwotni chrześcijanie w Irydionie żyją chrześcijańską perspektywą dziejów. Tworzą ją: oczekiwanie na powtórne przyjście Chrystusa i wiara w tysiącletnie Królestwo Boże (chiliazm, millenaiyzm). Idea drugiego adwentu pojawiła się w piśmiennictwie katolickim, jako przypomnienie nauki właśnie pierwotnych chrześcijan, pod koniec XVIII wieku. Pisali o tym jezuita Manuel Lacunza i dominikanin Bernard Lambert. Ten pierwszy przygotował w 1791 roku książkę La Vanida del Mesias en Gloria y Magestad i Przyjście Mesjasza w chwale i majestacie /. Została ona szybko przetłumaczona na kilka języków, zdobywając szeroką popularność w środowiskach katolickich Włoch, Hiszpanii i innych krajów Europy oraz Ameryki Południowej. Jej pierwsze wydanie ukazało się w Kadyksie w 1812 roku. Drugi z kolei autor stworzył dzieło Exposition des prłdicalions et des promesses faites r l'Eglise pour les demiers tempes de la gentilite I Wykład przepowiedni i obietnic pozostawionych Kościołowi /. W Anglii ideę drugiego adwentu głosili Edward Irving, Henryk Drummond, Horacy Bonar, w Niemczech działał Johan Bengel, we Francji - P. J. Agier.

Wydaje się, że poglądy wymienionych myślicieli znalazły swój właściwy oddźwięk dopiero po latach Rewolucji Francuskiej. Upadek dotychczasowych ideałów, załamanie się cywilizacyjne, wyłonienie się nowej, rewolucyjnej rzeczywistości, spotkało się z różnymi reakcjami, w tym także z wykładnią teologiczną. Wciąż bliskie hasła prowidencjalizmu i refleksje nad rolą Boga w historii spowodowały, wywołały wiarę w rychły powrót Pana i zaprowadzenie idealnego Królestwa Bożego, które miało rozwiązać ziemskie tragedie. Przekonanie o rychłym nadejściu nowych czasów widać ⁴ Wszystkie cytaty za edycją: Z. Krasiński, Irydion, wyd. VI zmienione, Wrocław 1967.

w Ewangelii według świętego Łukasza. Uczniowie Jezusa byli przekonani, że głosi on bliskość innego świata:

Gdy oni tego słuchali, powiedział jeszcze jedną przypowieść (o 10 minach), dlatego ie byli blisko Jeruzalem, i dlatego, mniemali, jakoby wnet miało się objawić królestwo Boże (19, 11).

Z kolei w Ewangelii według świętego Mateusza sam Chrystus zapowiedział:

I będziecie w nienawiści dla istnienia mego. Ale kto wytrwa do końca, ten będzie zbawiony. A gdy was prześladować będą w tym mieście, uciekajcie do drugiego. Zaprawdę powiadam wam, że nie skończycie miast izraelskich, aż przyjdzie Syn Człowieczy (10,22-23).

Wiktor i pierwsi chrześcijanie wierzą także w Parakleta, który przyjdzie umocnić słabych w duchu. Mówi się o nim kilkakrotnie w Ewangelii według świętego Jana. Pan powiedział:

A ja prosić będę Ojca, i innego Pocieszyciela da wam, aby mieszkał z wami na wieki (14,16)

-i dalej:

A Pocieszyciel Duch Święty, którego Ojciec pośle w imię moje, on was wszystkiego nauczy, i przypomni wam wszystko, cokolwiek wam powiedziałem (14,26),

- wreszcie:

A gdy przyjdzie Pocieszyciel, którego ja wam poślę od Ojca, ducha prawdy, który od Ojca pochodzi, on o mnie świadectwo dawać będzie (15,26).

Jak stąd widać, wiara owych pierwszych chrześcijan miała podłoże biblijne, a Wiktor jako przełożony gminy wyznaniowej dbał o przestrzeganie zasad ewangelicznych. Można to dostrzec w rozmowie Wiktora z Irydionem. Pierwszy chrześcijanin mówi:

Z litością słuchałem słów twoich! Na próżno wodę chrztu wylałem na głowę twoją! Na próżno tłumaczyłem ci świat ducha. Tyś go nie pojął, nie zrzuciłeś starego człowieka. Tyś w żelazie i ogniu położył nadzieję doczesnego zbawienia. Ciężkie winy twoje! (Słychać pieśni pogrzebowe) Czy słyszysz te hymny płynące wśród grobów jak ostatnie szumy burzy, w której Jedyny skronie opuścił i skonał? Czyż On wzywał na pomoc aniołów, czyż On wołał o pomstę do Ojca? IRYDION: A więc nędza i poniżenie naszym dziełem na zawsze?

WIKTOR: Mylisz się w hardości twojej, kiedy chwilę czasu nazywasz wiecznością! Zaprawdę mówię ci, że w tych cmentarzach śpią goście tylko - że nie tylko na progach niebieskich, ale i na płaszczyznach bólu. Miłość przemoże nareszcie . Zaprawdę, zaprawdę, ludy pokłon jej oddadzą i nie będzie cezara, który by przed nią nie uderzył czołem (...) (s. 74-75).

Miłość to niewątpliwie największa cnota chrześcijańska, jak nauczał święty Paweł, ale zręby tej nauki znajdujemy już w ewangeliach. Jezus wielokrotnie wspominał o znaczeniu miłości w życiu. W Ewangelii według świętego Mateusza czytamy:

Słyszeliście, że powiedziano: „Będziesz miłował bliźniego twego”, a będziesz miał w nienawiści nieprzyjaciela twego. Ja zaś wam powiadam: Miłujcie nieprzyjaciół waszych, dobrze czyńcie tym, którzy was mają w nienawiści, a módlcie się za prześladujących i potwarzających was, abyście byli synami Ojca waszego, który jest w niebiosach, który sprawia, że słońce jego wschodzi nad dobry-