IMGd99

tern do „wysokości chrześcijaństwa żyjącego I praktykującego się na wszystkich drogach iV I cia człowieka” ®. Tak więc dotąd „zaród duszy I słowiańskiej nie miał życia właściwego sobie ¹ nie mógł się objawiać’¹⁷. A w ten sposób „duch 1 od ziemi rozdzielał się”. Dotyczy^-to szczegół- I nie Polaków, owych „starszych braci” słowiań- ] skiego szczepu, powołanych do jego z jedno-czenia i przemiany. Polaków, którzy „prze- ] bywając wieki w głębokościach ducha swoje- 1 go, nie żyli, nie przebiegali dróg ziemskich”. Dlatego właśnie Polska „powołana w epoce 1 tej zastąpić dawnego Izraela... ściągnęła na siebie groźbę bożą i doświadcza zburzenia Je- ■ rozolimy swojej”. Utrata niepodległości, klęs- \ ki kolejnych insurekcji, powszechne narodowe cierpienia stanowią tedy karę za „nieposłuszeństwo Stwórcy”. Karę tę należy uznać oraz przyjąć dobrowolnie, pogodzić się z nią i „nikogo za nią nie obwiniać, tylko nas samych”⁸.

W cierpieniu bowiem należy widzieć dopust boży i „oranie wnętrza dla przyszłego zasiewu”, w jego zaś bezpośrednim sprawcy — „narzędzie wiodące po drodze pokuty". Towiań-ski podkreślał więc niejednokrotnie, że „rząd jarzmiący nas jest jedynie wykonawcą kary” i że należy zwrócić się „do złego naszego, jako przyczyny tej kary”⁹. Nie idzie zatem o bezmyślny bunt przeciwko cierpieniom i ich sprawcom, lecz o uznanie ich prawomocności i prowidencjalnej roli. Polacy nie powinni występować przeciwko Rosji, ale dostrzegając w niej narzędzie pokuty, mają zespalać się z nią w poczuciu miłości, a przezwyciężając „patriotyzm fałszywy” winni przyjmować pokornie godność „wiernych poddanych”. Polacy mogą

TjfaaSr?*. *&&??

sile materialnej i niewolniczym posłuszeństwie — lecz „czynem wewnętrznym” odrodzą się i udoskonalą. Ta właśnie „droga krzyża , dobrowolnej zgody na cierpienie, została przeciwstawiona „drodze oręża”. Ofiara krzyża miała właśnie sprawić, że „Polacy i Rosjanie, rozdzieleni dotąd grzechem, ziemskim interesem, połączą się ze sobą” oraz utworzą prawdziwie chrześcijańską wspólnotę. Jedni muszą uznać, iż „zasłużyli na tak długie cierpienie pod uciskiem braci swoich”, drudzy zaś, że „zasłużyli na to, aby być obranymi na narzędzie męczarni dla braci swoich” ². Wtedy zaś, gdy sobie to uświadomią, gdy uznają własne przewiny i odpokutują je, solidarnie nawiążą współpracę i przemienią oblicze świata, zapewniając zwycięstwo nowej epoce.

Utrata wolności miała zatem być karą za popełnione przez naród grzechy. Trzeba tedy dokonać aktu skruchy, pamiętając, iż „w polskiej duszy jest do odzyskania większa jeszcze potrzeba, większa jeszcze strata, niż strata Polski” ^M, boć \itrata czystej wiary i grzech niesubordynacji. Towiańczycy nie chcieli więc Polski takiej, jaką niegdyś była. „Myśl o ojczyźnie ziemskiej nie wedle woli bożej jest zbrodnią” — pouczał Towiański i dodawał — „naszej wierności szczyt najwyższy byłby, gdybyśmy w duszy ślub zrobili nie wyjść ze skał Szwajcarii całe życie i nie tęsknić do Polski, jeśliby ta nie wedle myśli bożej stanęła” . Towiańczycy wyrzekali się zatem przeszłości i do-

1937.

u MAM w    wiSńiucLrfat Adama Mickiewicza

«    rioAskiego. t. U, Pary* 1877,

147

29.

1

   A. Towiański: Pismo, t. III, wyd. cvt s ido

•    Kilka aktów..., wyd. cyt., s. 186.    ^{9 1 s}‘ ^ŁVZ‘

\^Li1V Seweryna Goszczyńskiego, Kraków

•    A. Towiański: Pisma, t. III, wyd. cyt., s 84

2

Kilka aktów..., wyd. cyt., »- 46

“ MAM w^ryiu.