IMGp08 (4)

12 O. ANDRZEJ EFREM OBRUŚNIK OFM

12 O. ANDRZEJ EFREM OBRUŚNIK OFM

Interpretacja stygmatów prowadzi ku zagadnieniu kontemplacji krzyża stanowiącego dla Franciszka nie tylko centrum jego myśli i serca, lecz przede wszystkim symbol bezgranicznego uniżenia się Syna Bożego²³. Uczestnictwo w Męce Jezusa uzewnętrzniło się doświadczanymi empirycznie ranami Chrystusa, stanowiącymi fizycz-' ne następstwo przeżyć doznanych przez Biedaczynę w 1224 roku na górze Alwerni²⁶.

Występowanie figury tej treści w obrębie interesującego nas prospektu wynika ze specyfiki ; świątyni związanej z Zakonem Braci Mniejszych i ze szczegół- ¹ nych walorów osobowości św. Franciszka. Czynniki te wyją- i śniają popularność samego moty- ] wu w sztuce polskiej i tłumaczą \ fakt wielokrotnego występowa- j nia sylwetki Biedaczyny w obrę- ] □. 4. Warsztat zakonny. Zakonnik w habicie franciszkań- bie wystroju Bazyliki leżajskiej. | skim. Rzeźba prospektu organowego nawy północnej Potrzeba klarownego uzmysło- 3 z 1693 l Leżajsk. Bazylika Ojców Bernardynów. _wj_enia wiemym postaci znamię- I

nitego Zakonodawcy skłoniła | snycerzy do sięgnięcia po najbar- ]

dziej typowe atrybuty, a za takie uważano powszechnie właśnie stygmaty i księgę Ewangelii²⁷.

Św. Bernardyn ze Sieny, którego figura znajduje się na prospekcie (il. 6) uro- j dzil się w Massa Marittima w 1380 roku. Studiował w Sienie prawo, które ukoó- i ¹

U. 5. Warsztat zakonny. Św. Franciszek i Asyżu. Rzeźba chóru muzycznego nawy północnej z 1693 r. Leżajsk, Bazylika Ojców Bernardynów. Fot. S. Kłosowski

czyi w 1399 roku. Do zakonu franciszkańskiego wstąpił w 1402 roku. Wyświęcony na kapłana w 1404 roku, stał się przywódcą reformy zakonnej. Jako wybitny kaznodzieja działał w Italii z wielkim pożytkiem dla dusz i dla propagowania ob-serwy franciszkańskiej. W 1421 roku pełnił urząd wikariusza generalnego obserwantów prowincji toskańskiej i prowincji św. Franciszka. W latach 1428-42 był wikariuszem generalnym franciszkanów obserwantów. Szerzył nabożeństwo do Imienia Jezus i zakładał bractwa. Posługiwał się przy tym emblematem IHS, który miał zwyczaj ukazywać wiernym po kazaniu. Zmarł w L’AquiIa w 1444 roku. Kanonizowany został w 1450 roku. Od jego imienia wywodzi się nazwa polskich obserwantów franciszkańskich zwanych popularnie „bernardynami””.

Zachowała się bogata ikonografia św. Bernardyna ze Sieny. Zazwyczaj przedstawiano go w habicie franciszkańskim, z księgą i tarczą dekorowaną napisem IHS otoczonym promieniami. Do istotnych atrybutów należą także trzy mitry i pastorał, symbole odmowy przyjęcia godności biskupiej¹. Przedstawienia te, znane

“ J. Grudziński, H. Lesman. Bernardyn ze Sieny, EKat 2, szp. 313-314. ^w Początkowo ustaliły się dwa zasadnicze typy przedstawień. Jedno z nich preferowało ujęcie świętego stojącego na trzech mitrach z księgą w lewej ręce, a w prawej z kartą, względnie z tarczą zawierającą napis IHS. Typ drugi charakteryzował się ujęciem Świętego podtrzymującego obu rękami tarczę na piersi, z napisem IHS. Typ ten byl najbardziej popularny w XV wieku zwłaszcza na obrazach Sacra Conversazione. Tamże, s. 313—314.

1

Niewątpliwym dowodem na (o jest fakt zalecenia współbraciom codziennego odmawiania modlitwy brewiarzowej, stosowanej raz w roku na dzieli Znalezienia Krzyża Świętego. Modlitwa ta brzmi: „Wielbimy Cię, Panie Jezn Chryste, tn i we wszystkich kościołach T\voich, które są na całym świccie i błogosławimy Tobie, że przez święty krzyż T\vój odkupiłeś świat”. 2 Cc lano VI, 11; W. Egger.L. Lehmann. A. R ot ze tter, Jezus w centrum życia Franciszka [w:] Kurs duchowości franciszkańskiej, z. 8, Wrocław 1992. s. 4.

* I Celano III, 94; 1 Bonawentura XII, 1-2. XUL 1.

⁰ II. Wegner,o/7.c//., szp.434-445.