IMG�43 (2)

-W?    f?( ł/f>/IAł I Pn^rhrttprtfrrtnp atpóklp Jhkoict t\x la

nostki. W fym sensie można mówić Ule lyle o pojęciu, He o dynamicznym procesie Jakości tycio. Dynamiko lepu procesu zawiera się w codziennym doświadczeniu I $$S( związana z modyfikacji} Islolnych dla Jednostki celów które pociągaj*! Mi sobą zmiany w subiektywnym znaczeniu Jakości tycia Zn podstawę oceny Jakości tycia służy, o czym wspomniano wyżej, obserwacja stopnia rozbieżności, jaką Jednostka postrzepa między swoją obecną sytuacją a stanem pożądanym. Im ta różnica Jest mniejsza, tym wyższy jest poziom poczucia zadowolenia I jakości życia (Brown, Crace, 1996).

3.3. Podejście interakcyjne

Warto zwrócić uwagę na model interakcyjny, który obecnie w badaniach coraz częściej stanowi podejście alternatywne zarówno dla podejścia normatywnego, jak 1 procesualnego. Zapewnia ono badaczom możliwość Jeszcze szerszego spojrzenia na zagadnienie jakości życia, ponieważ uwzględnia oraz integruje perspektywy, założenia i osiągnięcia obu poprzednich ujęć. Podejście interakcyjne uwzględnia bowiem z jednej strony obiektywne warunki, właściwości jednostek czy zbiorowości, z drugiej zaś przywiązuje wagę do subiektywnych ocen jakości życia. Co więcej, w przypadku badań nad jakością życia postuluje rozpatrywanie jakości życia jako wzajemnej interakcji z jednej strony wymiarów ogólnych, wspólnych dla wszystkich ludzi, z drugiej zaś ich indywidualnych aspektów, które są specyficzne dla poszczególnych jednostek. Podejście to wiąże się wyraźnie z założeniem, że istnieją pewne obszary życia mające istotne znaczenie niemal dla wszystkich lub co najmniej znacznej większości ludzi. Wyraźnie podkreśla się jednak, że znaczenie to wynika z subiektywnej oceny i różnic indywidualnych jednostek (Hove, 2007; Beach, Fincham, Stanley, 2007; Ga-ble, Rels, 2006; Zalewska, 2003).

4. Modele wyjaśniające jakość życia

W większości przypadków teoretyczne modele jakości życia mają postać rozbudowanych list, które zawierają spisy różnych obszarów życiowej satysfakcji i ich subkomponentów, a także uwzględniają obiektywny i subiektywny wymiar jakości życia.

Interesująca i zróżnicowana pod względem struktury wydaje się klasyfikacja jakości życia zaproponowana przez R. Veenhovena (1991). Autor zwraca w niej uwagę na dwa wymiary; zakres i kryteria. Jakość życia (dobrostan) rozpatrywana w kontekście zakresu może dotyczyć trzech kategorii odniesienia: jednostki, grupy bądź jednostki i grupy jednocześnie. Każdy z tych

zakresów ma dwa poziomy - ogólny 1 szczegółowy -- dotyczące różnych sfer tycia. Na wymiar drugi składają się trzy rodzaje kryteriów ocen dobrosta-nu: obiektywne, subiektywne i mieszane. Ze względu na kryteria oceny wyróżnia się trzy ujęcia badawcze jakości życia;

-    Obiektywne (normafywno-wartościujące) - podejście to ma zastosowanie głównie w socjologii i ekonomii. Odwołuje się do obiektywnych kryteriów, zgodnie z którymi badacz dokonuje arbitralnej oceny, kiedy jakość życia jest najwyższa. W psychologii zwolennikiem tego podejścia jest Towarzystwo Psychologii Pozytywnej. Zdaniem Seligmana (2002) o szczęściu decyduje sześć cnót: mądrość, odwaga, miłość, sprawiedliwość, wstrzemięźliwość oraz duchowość.

-    Subiektywne (fenomenologiczne) - w tym podejściu zakłada się, że każdy człowiek jest ekspertem i w sposób kompetentny potrafi ocenić jakość swojego życia, stosując własne kryteria oceny.

-    Mieszane - podejście to uwzględnia z jednej strony obiektywne kryteria (warunki i właściwości obiektów), z drugiej strony bierze pod uwagę subiektywne oceny. Ma zastosowanie głównie w medycynie i jest z nim zgodna definicja jakości życia Światowej Organizacji Zdrowia.

Większość teorii psychologicznych opowiada się za subiektywnym rozumieniem jakości życia, które ujmowane jest z perspektywy jednostki oraz jego oceny w odniesieniu do własnych kryteriów (Veenhoven, 1991; Diener i in., 1999; Klonowicz 2001).

Zakres jakości życia obejmuje różne obiekty, a wśród nich pojęcia dotyczące: dobrostanu jednostki, dobrostanu społeczności oraz pojęcia mieszane, odnoszące się zarówno do dobrostanu jednostki, jak i społeczności.

Dla każdego z tych poziomów Veenhoven wyróżnia też ogólny dobrostan i jego szczegółowe aspekty odnoszące się do różnych dziedzin życia.

Drugi wymiar dotyczy zróżnicowanych kryteriów oceny dobrostanu. Veenhoven zasadniczo podzielił je na: obiektywne, czyli określające dobrobyt, dotyczące obiektywnych, mierzalnych warunków i właściwości jednostki, jej środowiska społecznego czy poziomu życia; subiektywne, czyli obejmujące oceny, opinie, odczucia i stosunek jednostki czy społeczności do życia i jego poszczególnych sfer, a także mieszane, które obejmują zarówno obiektywne warunki, właściwości jednostek oraz społeczności, jak i ich subiektywne oceny (Veenhoven, 1991; Zalewska, 2003).

Twórcą jednego z pierwszych polskich modeli teoretycznych wyjaśniających zjawisko jakości życia w sposób normatywny był T. Tomaszewski (1984). Jego zdaniem na określenie indywidualnej jakości życia mają wpływ czynniki obiektywne, środowiskowe (jakość świata) oraz czynniki podmiotowe (np. predyspozycje osobowościowe człowieka). Według Tomaszewskiego niezależnie od zmieniających się okoliczności istnieją stałe psychologiczne wymiary jakości życia, np. bogactwo przeżyć, poziom świadomości, aktywność, twórczość i współuczestnictwo w życiu społecznym. Autor ten założył, że poziom jakości życia człowieka wzrasta wraz z poziomem zgodności