IMG (46)

irt ktildrl ki elioco klasyczny i hellenistyczny

liii j ąy\11|umtii kobiet ateńskich w porównaniu z okrcsiiiiii Ih # no i / iirttiti ograniczeniu. Kobieta nic tylko nic posiada In ,, (i o było zresztą zjawiskiem społecznym typowym (IIa Im / hi ii lit się zależna od mężczyzny, była „pod jego wła-o«l mwtila w tlotnu rodziców, była pod opieką i władzą

1. PENELOPA I TELEMACH Malowidło wazowe greckie. Bolonia

pntlku śmierci ojca przechodziła pod władzę opiekuna wyznaczo-Mt&mcncie lub przez odpowiedni urząd. Jeżeli wychodziła za mąż, tlę pod władzę męża, od woli którego była całkowicie zależna, a była również prawa decydowania o własnych sprawach mąjątko-i' kobiety ateńskiej w dni powszednie zamykało się w jej pokojach, ninitis, nynaikeion (Yuvouxt»>vmę, yovatxeiov) i ograniczało się do za-mych z gospodarstwem domowym (il. I.) i wychowywaniem nąj-i d/icci. Na ulicy mogła pokazywać się tylko w towarzystwie ni ewol-flM t < isłoniętą dyskretnie twarzą. Zdaniem Ateóczyków życie kobiety było być takie, by nie mówiono o niej ani źle, ani dobrze, a na ulicę jej wyjść dopiero wtedy, gdy pytano: czyja to matka? —— a nie: unii ? Jedynie święta i związane z nimi uroczystości i obrzędy pozwą-•cie ateńskiej opuścić gynaikcion i wmieszać się w tłum odświętny. wi i bodę miały kobiety w Sparcie i na wyspach.

Epoka hellenistyczna, która poci wpiy _______

zmian w różnych dziedzinach życiu, duła i kobietom większy dwuk.,.,, pozwalało im nawet zajmować się własnym majątkiem bez pomocy opiekuna, Spotykało się też coraz częściej kobiety wykształcone.

RZYM

Organizacja rodziny

Rodzina w Rzymie już w czasach najdawniejszych stanowiła silną i zwartą komórkę społeczną, w której władzę miał wyłącznie ojciec. W skład rodziny (familia) wchodzili: ojciec (paterfamilias), m&tEa fmaterfamilias), córki niezamężne i te, które zawarły małżeństwo bez przejścia in marms, synowie, zarówno przed zawarciem małżeństwa, jak i żonaci wraz ze swoimi żonami i dziećmi, wreszcie niewolnicy.

Władza ojca (patńa potestas, manus) rozciągała się na wszystkich członków rodziny. W czasach najdawniejszych miał on wobec dzieci prawo życia i śmierci (ius vitae oc necis): mógł dziecko uznać i przyjąć do rodziny, mógł też je kazać porzucić, co często równało się śmierci (zob. s. 44 nn.); z czasem zwyczaj ten uległ złagodzeniu, jednak prawnie władza ojca pozostawała nadal nieograniczona; syn — nawet dorosły i żonaty mk nie miał prawa posiadać własnego majątku, dopiero na zasadzie testamentu przejmował spuściznę po ojcu po jego śmierci. Były jednak wypadki zwalniania synów spod władzy ojca (emancipatio) albo przekazywania władzy nad nimi innemu obywatelowi na zasadzie adoptowania (adoptio). Córki wychodząc za mąż przechodziły spod władzy ojca pod władzę teścia. Wobec. niewolników miał pater familias władzę nieograniczoną, miał prawo traktować ich jak każdą rzecz własną, mógł niewolnika zabić, sprzedać, odstąpić, mógł go także wyzwolić (manumissio).

Matka Narządzała gospodarstwem i zajmowała się wychowaniem dzieci, nie posiadała tak jak i kobieta grecka praw obywatebkich, odsunięta była formalnie od spraw państwowych ze względu na „właściwe kobietom cechy: wstydliwość, słabość, brak wytrwałości, nieznajomość spraw państwowych*' (pudicitia, infirmitas, fragilitas, forensium rerum ignorantia), jednak korzystała ze swobody znacznie większej niż kobiety greckie okresu klasycznego; kobieta rzymska nie miała wyłączonych dla siebie pokoi, lecz przebywała w pokojach wspólnych, a w atrium występowała jako pani domu i matka rodziny. Brała udział w życiu towarzyskim, bywała na przyjęciach, na ucztach, co w Grecji było niedopuszczalne. Zależność kobiet od ojca czy męża ograniczała się zasadniczo do spraw majątkowych: kobiety nie mogły rozporządzać ani zarządzać majątkiem. Jednak z biegiem czasu zdobyły także prawo wyboru opiekuna do spraw majątkowych, a nawet mogły rozporządzać same posagiem przy pomocy niewolnika zorientowanego w tych sprawach (serms dołalis,

11