kapsu│ki7

Ryc. U. 17. Otrzymywanie mikrokapsułek atginianowych: / - roz-twór alginianu sodu, 2 - pompa perystaltyczna, 3 - strumień powietrza lub czujnik elektryczny kontrolujący wielkość kropli, 4 - roztwór chlorku wapnia poddawany mieszaniu.

r11.4    ^

Nanokapsułki

Kuliste kapsułki o wymiarach 20-500 nm nazywamy nanokapsulkami. Nie są one widoczne okiem nie uzbrojonym, nie dostrzega się ich także pod mikroskopem optycznym. Wielkość nanokapsułek ustalono za pomocą mikroskopu elektronowego.

Nanokapsulkowanie polega na wytworzeniu miceli zawierających wodny roztwór substancji leczniczej w fazie organiczno-olejowej. Do otrzymywanej w ten sposób mikrodyspersji dodaje się monomeru. Monomery osadzone na powierzchni kulistej miceli poddaje się utwardzeniu przez polimeryzację. Następnie usuwa się substancje powierzchniowo czynne, a fazę organiczną zamienia się na wodną. W ten, bardzo zbliżpny.do metody polimeryzacji między fazowej sposób otrzymywania mikrokapsułek, otrzymuje się dyspersję miceli - nanokapsułek w wodzie. Nanokapsułki wysuszone metodą liofilizacji mają postać sypkiego proszku, który można łatwo rozproszyć w wodzie lub roztworze chlorku sodu.

Koncepcja otrzymywania nanokapsułek, ze względu na ich wielkość, zakłada możliwość wstrzykiwania dożylnego bez obawy o spowodowanie zatoru. Formy te, jak dotychczas, nie są stosowane dożylnie. Prowadzone są badania nad ich wykorzystaniem w kroplach do oczu.

[ 11.5    1

Liposomy

Liposomy są to kuliste pęcherzyki wielkości 0,01-1,0 jam, których rdzeniem jest mikrokropelka wody, a otoczką podwójna warstwa fosfolipidów. Stąd są też nazywane pęcherzykami fosfolipidowymi. Fosfolipidy są to związki amfifilne.

Ryc. 11.18. Budowa liposomu: a - jednowarstwowy, b - wielowarstwowy: / - woda, 2 - fosfoli-pid, 3 - substancja rozpuszczalna w wodzie, 4 - substancja rozpuszczalna w lipidach.

W wodzie tworzą koloidalne rozproszenia. Grupa hydrofobowa, unikając kontaktu z wodą, ukierunkowuje się do środka układu, tworząc podwójną warstwę, której część hydro fi Iowa skierowana jest na zewnątrz.

Otoczka fosfolipidowa, zawierająca w swym składzie często cholesterol, może być obojętna, może też mieć na swej powierzchni ładunek dodatni lub ujemny. Dodatni ładunek uzyskuje się przez dodatek stearyloaminy, bromku cetylotrime-tyloamoniowego, a ujemny dodając np. kwasu fosfatydowego lub diacctylofosfo-ranufLiposomy mogą być jednowarstwowe, zbudowane z pojedynczej otoczki, i wielowarstwowe, w których błony fosfolipidowe układają się koncentrycznie na przemian z warstwami wody. Substancje lecznicze rozpuszczalne w wodzie umiejscawiają się w warstwie wodnej liposomu, a substancje hydrofobowe w części lipidowej fosfolipidu (ryc. 11.18). Na rycinie 11.19 przedstawiono elektronowy obraz liposomów.

^Opracowano kilka metod otrzymywania liposomów. Najprostsza z nich polega na rozpuszczeniu komponentów lipidowych w rozpuszczalniku organicznym i odparowaniu rozpuszczalnika w obracającej się kolbie okrąglodennej. Do powstałego w ten sposób filmu lipidowego dodaje się wodnego roztworu substancji leczniczej i wytrząsa. Utworzone w ten sposób „duże” wiclolamclarne liposomy działaniem ultradźwięków przeprowadza się w jednolamclarne. W innej metodzie rozpuszczone w eterze lipidy wstrzykuje się do fazy wodnej o temp. 60°C. Podczas odparowywania eteru tworzą się, podobnie jak w poprzedniej metodzie, „duże” liposomy, które poddaje się działaniu ultradźwięków. W celu ułatwienia utworzenia małych jednowarstwowych liposomów dodaje się tenzyd do układu fosfolipid-woda-substancja lecznicza. Tenzyd usuwa się na drodze dializy,.;

.[inna metoda polega na rozpuszczeniu lipidów w organicznym rozpuszczalniku z substancją leczniczą i suszeniu rozpyłowym roztworu. Otrzymany suchy proszek, po rozproszeniu w wodzie, tworzy liposomy o dość zróżnicowanej wielkości, najczęściej wielowarstwowe. Uwodnione fosfolipidy, w celu zmniejszenia

229