J Łotman, Z Minc Literatura i mitologia0

Jurij Łofman, Zara Minc Literatura i mitologia

Wzajemne relacje literatury i mitologii, stopień ich bliskości, dążenie do zbliżania się bądź oddalania stanowią jedną z podstawowych charakterystyk wszelkiego typu kultury. Stały kontakt tych dwóch sfer aktywności kulturowej, kontakt, który obserwujemy w dającym się badawczo ogarnąć historycznym czasie, może przebiegać w sposób bezpośredni, w formie „przelewania się" mitu w literaturę (mniej zbadany jest proces odwrotny - bezsporny fakt przenikania literatury do mitologii, szczególnie zauważalny w świecie kultury masowej XX wieku, ale występujący już wcześniej, w epoce romantyzmu, baroku i jeszcze starszych warstwach kulturowych), i pośredni: poprzez sztuki piękne, rytuał, a w ostatnich stuleciach - poprzez naukowe koncepcje mitologii, teorie estetyczne i filozoficzne oraz folklorystykę. Wzajemne oddziaływanie literatury jako faktu artystycznego i mitu, dla którego funkcja estetyczna stanowi tylko jeden z aspektów, szczególnie aktywnie przebiega w przejściowej sferze folkloru. Poezja ludowa ze względu na swój typ świadomości ciąży ku mitologii, jednakże jako zjawisko sztuki graniczy z literaturą. Podwójna natura folkloru czyni go kulturowym pośrednikiem, a naukowe koncepcje folkloru, stając się faktem kultury, wywierają wyjątkowy wpływ na interesujące nas procesy.

Wzajemne relacje mitu i literatury artystycznej (pisanej) mogą być rozpatrywane w dwóch aspektach: ewolucyjnym i typologicznym.

Aspekt ewolucyjny zakłada, że mit jako określone stadium świadomości historycznie poprzedza literaturę pisaną, która zajmuje jego miejsce z punktu widzenia zarówno stadiów rozwoju, jak i rzeczywistej chronologii. Toteż w takim ujęciu literatura ma do czynienia jedynie ze zdegradowanymi, reliktowymi formami mitu i sama aktywnie przyczynia się do tej degradacji. Mit przenika do tekstów literatury pięknej w postaci nieuświadomionych, pozbawionych swego pierwotnego znaczenia, odłam-