KSIĄŻKA (40)

Jk    »li»łę_*if«•««i« korzystne    ^J '

wówcm. “• "« zostat nMąyiąij. * •kutia iwłi—ma*** ^ /yrywriłr oceniane prsekrmcsęją wartotć c«lw mc

JLJ>J*lAlMJiĄc_ » k u_l<? ctnc. i JŁoxayaŁns». które kładem (Mtkntt sprawnego.

< Driśinnie nieskuteczne l n»cfeor zyjs.uy£*-^a w pełni niesprawne

Jak ffidad. ekonomiczno** i korzystno# najeżą do IQ    kło

sy pojęć. Powstaje pytanie, po co dokonywać ich rozróżnienia?

AnftHrtijąr pojęcie efconomJeznożcf ł koreystności musimy stwierdzić. że w prnktyce nie zawsze zmiana korzyatności jest proporejo-nnlna do zwiany ekonomicznej, a zatem nie zawsze najkorzystniejszy wariant jest zarazem najbardziej ekonomiczny. Zatem kryteria korzy-*tnośd i ekonomiezności. jako kryteria wariantów wyboru działania,

mogą występować oddzielnie. Potrzeba rozróżnienia pomiędzy korzyst-

nodda a ekonomteznościa wynika więc z tego. te najkorzystniejszy wariant działania rzadko kiedy jest zarazem wariantem najbardziej ekonomicznym".

Istnieje pytanie, w jakich okolicznościach wymienione podstawowe postaci sprawnego działania stawać się będą najważniejszym kryterium oceny danego działania?

Jedna z propozycji odpowiedzi Jest odpowiedź Czesława Sikorskiego

.Kryterium skuteczności może być uznane za najważniejsze w trzech możliwych przypadkach:

-    gdy w danym działaniu przeważają motywy emocjonalne (•należy to osiągnąć za wszelką cenę*);

gdy w działaniu zużywane są zasoby występujące w nadmiarze i nic mogące być wykorzystane gdzie indziej;

-    gdy dane działanie traktowane jeat wyraźnie jako część działania o szerszym zakresie i nieporównanie większej wadze (np. sytuacja wyjątkową w czasie wojny, która sprawia, że w fabryce amunic ji najważniejsza staje się ilość i jakość produkcji, bez względu na koszty z nią związane).

Kryterium ekonomiczności staje się najważniejsze w ocenie tych działań, w których zaoszczędzone zasoby mogą być bardziej efektywnie wykorzystane w innych działaniach. Warunkiem stosowania tego kryterium jest więc poczucie więzi między określonymi działaniami.

" Tamte. •. 20.

Kryterium korzystnośei stosowane jest natomiast w ocenie sprawności tych działań, których związku z innymi riaigłaptorrei rew* rozpatruje się-M.

W ocenie działań, oprócz wymienionych trzech najważniejszych poataci sprawnego działania, stosuje sic kilka innych ocen prakseo-logicznych mających znaczenie dodatkowe:

1.    Energiczność cechuje działanie, w którym wydatkujemy dostateczną ilość energii.

2.    Czystość jest cechą zarówno działania, jak i produktu, działanie jest czystsze, im mniej jest w nim elementów zbędnych nie przyczyniających się do realizacji celu lub obniżających wartość osiągniętego celu*.

3.    Udatność jest postacią sprawności, którą cechuje uwzględnienie w działaniu i w produkcie nie tylko celów głównych, ale i ubocznych.

4.    Dokładność polega na odtworzeniu wzoru w sposób do niego podobny. „Produkt jest tym dokładniej wykonany, im mniej różni się od zaprojektowanego".

5.    Niezawodność to cecha, która określa pewne funkcjonowanie narzędzi zgodne z ich przeznaczeniem.

6.    Spolegliwość człowieka oznacza niezawodnego człowieka, a wiec takiego, na którego można liczyć²⁴.

Oprócz postaci sprawnego działania, których określenie służy głównie ocenie projektowanego i realizowanego działania, tzn. stanowi tzw. prakseologjczny system ocen, są jeszcze wytyczne sprawnego działania²⁵.

„Wytyczne te - pisze W. Kieżun - stanowią niejako normatywną cześć prakseologu, adaptowaną przez nauki organizacji i zarządzania. Są to dyrektywy ogólne i uniwersalne, które powinny być brane pod uwagę przy wszelkich rodzajach działań. Większość z nich da sic połączyć w przeciwstawne pary, miedzy którymi trzeba znaleźć *złoty środek' w każdym przypadku”²⁶.

Najważniejszą wytyczną sprawnego działania, która nie ma dla siebie przeciwstawnej-jest działać w sposób zorganizowa-

²³    Ci Sikorski, Cele działania. W: B. Kaczmarek, Cł Sikorski. Podstawy anti nia. Zachowania organizacyjno. Łódź 1998, s. 83 i 84.

²⁴    Zob. W. Kieżun, Podstawy organizacji i zarządzania. Warszawa 1977, s. S2 i S3.

²⁵    Opracowano na podstawie: W. Kieżun. Spraume zarządzanie. .. s. 23-2S.

²⁶    Tamże, s. 23.

*1