lastscan3 (10)

TABELA 2.3 Masa cząsteczkowa i umiejscowienie (w komórkach lub w osoczu krwi) barwników

oddechowych różnych zwierząt

Barwnik

Hemoglobina

W komórkach

W osoczu

zwierzęta	masa cząsteczkowa	zwierzęta	masa cząsteczkowa
Ssaki	ok. 68 000^a	Skąposzczety
Ptaki	ok. 68 000°	Lumbricus	2 946 000
Ryby	ok. 68 000^a	Wieloszczety
Smoczkouste		Arenicola	3 000 000
Lampetra	19 100	Serpula	3 000 000
Myxine	23 100	Mięczaki
Wieloszczety		Planorb/s	1 539 000
Notomastus	36 000	Owady
Szkarlupnie		Chironomus	31 400

Thyone

Arca

Owady

Gastrophilus

23 600

33    600

Mięczaki

34    000

Chlorokruoryna H emeryt ry na Hemocyjanina

Wieloszczety

Spirographis

3 400 000

Sipunculus

Phascolosoma

66 000 120 000

Ślimaki

Helix	6 680	000
Głowonogi
Rossia (mątwa)	3 316	000
Octopus	2 785	000
Eledone	2 791	000
Pajęczaki
Limulus	1 300	000
Skorupiaki
Pandalus	397	000
Palinurus	447	000
Nephrops	812	000
Homarus	803	000

■masa cząsteczkowa hemoglobiny mięśniowej (mioglobiny) wynosi 17 000.

dzenie płynu przez ściany naczyń włosowatych, czy ultrafiltracja (wstępny proces tworzenia moczu w nerce).

Uważa się również, że zamknięcie stężonej hemoglobiny wewnątrz komórek daje korzyść w postaci zmniejszenia lepkości krwi w porównaniu z roztworem hemoglobiny o takiej samej zdolności przenoszenia tlenu. W osoczu krwi ssaków jest około 7% białek, a krwinki czerwone zawierają około 35% hemoglobiny. Gdyby cała hemoglobina z tych krwinek była rozpuszczona w osoczu krwi, to całkowite stężenie białek wynosiłoby 20%, czyli trzykrotnie przekraczałoby wartość typową dla osocza ssaków.

Argumentuje się, że dwudziestoprocen-towy roztwór białek jest bardzo lepki, o wiele bardziej lepki niż krew. Jeśli jednak najpierw zmierzymy lepkość próbki krwi,

RYS. 2.1 Lepkość krwi rośnie ze wzrostem zawartości w niej hemoglobiny. Lepkość jest tutaj wyrażona względem czystej wody (woda = 1,00). Górna krzywa przedstawia lepkość krwi koziej zawierającej nieuszkodzone krwinki czerwone. Niższa krzywa charakteryzuje lepkość tej krwi poddanej hemolizie, a linia przerywana — lepkość osocza tejże krwi. Porównanie punktów A, B i C sugeruje, że lepkość względna roztworu hemoglobiny jest w przybliżeniu o połowę niższa od tej, którą ma nieuszkodzona krew o tej samej całkowitej zawartości hemoglobiny. U zdrowego człowieka 100 ml krwi zawiera 15 g hemoglobiny.

(Schmidt-Nielsen i Taylor 1968)

a następnie rozerwiemy krwinki czerwone za pomocą ultradźwięków, tak że hemoglobina zostanie uwolniona, to otrzymamy roztwór hemoglobiny o lepkości mniejszej od połowy wartości, jaką ma krew z hemoglobiną zawartą w krwinkach (rys. 2.1). Niemniej jednak, nie jest to odpowiedź rozstrzygająca, ponieważ pod względem lepkości krew jest bardzo skomplikowana. Problem ten omówimy dokładniej w rozdziale 3.

Zamknięcie hemoglobiny w komórkach, oprócz wpływu na lepkość krwi, daje także inne korzyści. Prawdopodobnie najważniejsza jest różnica środowiska chemicznego między wnętrzem krwinki czerwonej a osoczem krwi. Na reakcję między tlenem a hemoglobiną znaczny wpływ wywierają jony nieorganiczne, a także pewne związki organiczne, zwłaszcza fosforany organiczne, zapewniające hemoglobinie umieszczo nej w tych komórkach odrębne, precyzyj nie regulowane środowisko, odmienne od osocza.

Wielkość i kształt krwinki czerwonej

Krwinki czerwone ssąkó.w.sa okrągłymi ni eaTdwu wklęsłam i dyskami. Istniejo-pe wien wyjątek: wszyscy przedstawiciele ro dżiny wieibłądowatych mają krwinki cźer wone owalne. Średnica krwinek czetwo nych jest charakterystyczna dla każdego gcCflmkrtrrwŚToćT ssakó w za wiera się w^gra nlćaćTi ód 3T cló 10 um. Nie ma szczególne; zależności między rozmiarami krwijjek czerwonych a "wielkością zwierząt. Wśród ssakównajmniejszeTcrwinki czerwone zna leziono u małego jelenia azjatyckiego, na tomiast u myszy i słonia mają one mniej więcej jednakową wielkość.

Krwinki czerwone ssaków nie mają ją der komórkowych, mimo ze~aiugbścTIcb życia wynosi około 100 dni, a w ich wnę trzu zachodzą skomplikowane proces) metaboliczne. U wszystkich innych kręgo wców — ptaków, gadów, płazów i ryt —" YtlylhkTTJze r    i a jądra i SŁ_nra,

wie^ "wszystkich owalne. Często są one znacz nie większe* niż u ssaków, na przy kład, erytrocyty salamander mają objętośi 100 lub 200 razy większą od krwinel ssaków. Niejasna jest różnica funkcji, jeśl taka w ogóle istnieje, krwinek mającycł jądra i bezjądrzastych. Nie jest też jasne czy wielkość krwinek czerwonych ma ja kieś znaczenie funkcjonalne.

Jedynymi kręgowcami -pozbawionym' hemoglobiny i krwinek czerwonych sn