lichtarski (15)

30 t. Prwdmiot i ewolucja nauki o prrcdiithuirłtwic _

30 t. Prwdmiot i ewolucja nauki o prrcdiithuirłtwic _

Z początkiem powołania WOG-ów wprowadza się parametryczny system zarządzania, który daje przedsiębiorstwom stosunkowo dużą swobodę działania, m.in. w kształtowaniu funduszu płac. Później jednak następuje zaostrzenie kontroli nad tworzeniem i wykorzystywaniem tego funduszu. Pod koniec dekady zaczęto umacniać elementy systemu dyrektywnego. Utrzymano system limitowania dostaw i ograniczono możliwości inwestycyjne. Taka sytuacja kształtowała się w zasadzie do momentu zainicjowania reformy gospodarczej. Lepsze warunki samodzielnego funkcjonowania stworzono natomiast małym przedsiębiorstwom.

Reforma gospodarcza potwierdziła podstawową rolę przedsiębiorstw - zlikwidowała pośredni szczebel zarządzania: zjednoczenia. Przedsiębiorstwa rozpoczęły swą działalność na podstawie tzw. trzech S, tj. samodzielność—samorządność-samofinansowanie; w zasadzie pełną autonomię uzyskały w zakresie planowania (stałe się one faktycznie niezależne od planowania centralnego). Samodzielność gospodarcza była jednak ograniczona różnymi formami limitowania zaopatrzenia, progresywnego opodatkowania wzrostu płac, zamówieniami rządowymi, programami operacyjnymi itp. Mimo tych ograniczeń przedsiębiorstwa zdobyły autonomię operacyjną i pianistyczną.

Tę swobodę działalności przedsiębiorstwa państwowe zachowały również w początkach lat dziewięćdziesiątych. Obecna zmiana systemu społeczno-gospodarczego i przejście do gospodarki rynkowej wymaga, aby te ograniczenia, które jeszcze pozostały - zniknęły i aby przedsiębiorstwa stały się w pełni niezależne. Dotyczy to zarówno jednostek prywatyzowanych, jak komercjalizowanych, lecz zachowujących status przedsiębiorstw państwowych.

1.4.2. Zmiana ccch i funkcji przedsiębiorstw

Przejście do gospodarki rynkowej spowodowało, żc w Polsce powstało bardzo wiek prywatnych przedsiębiorstw o małej i średniej skali. Ich liczba stanowi blisko 90% wszystkich przedsiębiorstw, a udział w tworzeniu dochodu narodowego przekracza 60%. Małe przedsiębiorstwa powstają stale, ale znaczna ich część rokrocznie znika (upada, są zamykane, poddane procesom likwidacji itp.). Małe firmy odznaczają się dużą elastycznością i oferują nowoczesne produkty i technologie. Są one nastawione na produkcję rynkową i wszelkiego rodzaju usługi, ale nic stronią też od roli czynnych kooperantów, głównie dla przemysłu państwowego.

Duże przedsiębiorstwa państwowe, jak również holdingi, niezależnie od charakteru własności, wykazują również tendencje do dekoncentracji, polegającej na tworzeniu wszelkiego rodzaju jednostek wewnętrznych (spółek, zakładów, filii, samodzielnych wydziałów itp.). Dokonują się więc równolegle dwa procesy: dekoncentracja działalności gospodarczej i koncentracja kapitału (holdingi). Tc dwa procesy nie są /. sobą sprzeczne, ponieważ współcześnie (w związku z komputeryzacją i automatyzaq'ą produkcji oraz nowoczesnymi systemami łączności) możliwe jest organizow anie małych jednostek gospodarczych, dowolnie rozproszonych, a jednocześnie tworzenie gigantów organizacyjnych i kapitałowych w postaci holdingów.

Przedsiębiorstwa, niezależnie od form własności, nastawione są prorynkowo. Zmusza je to do rozwijania służb marketingowych, badania rynku i przebudowy różnych sfer swojej działalności. Szczególnego znaczenia nabiera rekonstrukcja techniczno-produkcyjna.

Tworzenie w Polsce przedsiębiorstw zagranicznych i joint ventures sprzyja wprowadzaniu nowych metod zarządzania. Coraz większego znaczenia nabiera zarządzanie strategiczne. Występuje też większe współdziałanie przedsiębiorstw w ramach izb gospodarczych (terenowych, branżowych i krajowej) oraz związków pracodawców, rozszerza się współpraca z przedsiębiorstwami zagranicznymi, powstają też oddziały naszych jednostek gospodarczych w innych krajach. Obok współdziałania pojawia się też konkurencja, co ma istotne znaczenie dla kształtowania właściwych relacji: produkcja - rynek, przedsiębiorstwo-konsument.

Literatura

[i] Korina J.: Ewolucja pozycji przedsiębiorstwa przemysłowego w gospodarce narodowe) Polski W: Zarządzanie przedsiębiorstwami w warunkach niepewności. Łódź: Uniwenytet Łódzki 1984

Nowe idee w rozwoju teorii przedsiębiorstwa

1.5.1. Krytyka podejścia ncoklasyczncgo

W tradycyjnym ujęciu ncoklasycznym, najbardziej spopularyzowanym w literaturze ekonomicznej, przedsiębiorstwo traktuje się jak „czarną skrzynkę”, działającą tak, aby zmaksymalizować zysk. Zgodnie z tym poglądem ważne jest to, co dzieje się „na wejściu” i „na wyjściu" tej skrzynki. Ekonomistę o podejściu ncoklasycznym interesuje więc ilość i rodzaj dostarczanych czynników produkcji oraz ich ceny, wybór i wprowadzenie określonej techniki, a następnie uzyskany efekt (produkt) i jego sprzedaż w danych warunkach rynkowych. Z tradycyjnego punktu widzenia problemy ekonomiczne działania przedsiębiorstwa sprowadzają