medsadowa6

4 2: Onoby biorące udział w wydaniu opinii powołane s<) w razie potrzeby do wystąpienia w charakterze biegłych;

Art. 178: Do pełnienia czynności biegłego jest obowiązany nie tylko biegły sądowy, lecz takie każda osoba, o której wiadomo, że ma odpowiednią wiedzę w danej dziedzinie.

Powyższe przepisy stanowią podstawę prawną powoływania lekarzy do pełnienia czynności biegłego (rzeczoznawcy) we wszystkich przypadkach, których osądzenie może wymagać opinii lekarskiej. Należą tu przede wszystkim przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, wymienione w rozdziale XXI Kodeksu karnego (art. 148—164 k.k), a następnie niektóre przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu lub w komunikacji, zdefiniowane w art. 145—147 rozdz. XX k.k. (katastrofy, wypadki drogowe itp.), a także przestępstwa seksualne przedstawione w rozdz. XXII i XXIII k. k. (art. 168—170 oraz art. 175—177).

Lekarz pełniący rolę biegłego w procesie karnym winien znać te artykuły Kodeksu karnego, które odnoszą się do zagadnień z zakresu medycyny. W części ogólnej Kodeksu znajdujemy definicje przestępstwa umyślnego i nieumyślnego, dwóch rodzajów winy nieumyślnej (lekkomyślność i niedbalstwo), a także niepoczytalności i ograniczenia poczytalności oskarżonego. Do lekarza nie należy ustalanie, czy w ocenianej przez niego sprawie sprawca przestępstwa dokonał go umyślnie lub nieumyślnie, a jeżeli nieumyślnie, to czy wskutek lekkomyślności lub niedbalstwa, niemniej opinia lekarza biegłego wydana w związku z przestępstwem przeciwko życiu i zdrowiu jest zawsze najpoważniejszym źródłem orzeczenia sądowego w tym zakresie.

Z kolei opinię o stanie umysłowym sprawcy przestępstwa, stwierdzającą, że w chwili popełnienia karygodnego czynu sprawca znajdował się w stanie całkowicie lub częściowo wyłączającym jego odpowiedzialność, mogą wydawać wyłącznie lekarze. Odpowiedni artykuł k. p. k. przewiduje, że w celu wydania opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego nąfeży^powołać co najmniej dwóch biegłych lekarzy psychiatrów (art. 183-k. p. k.)W©xO

Zadania lekarza biegłego, powołanego do oceny przestępstw przeciwko życiu, są wyczerpująco przedstawione w rozdziale podręcznika poświęconym oględzinom i sekcji zwłok. Rola lekarza przy opiniowaniu przyczyn i następstw wypadków drogowych i przy pracy, a także podczas oceny przestępstw seksualnych została również szczegółowo omówiona w jednym z dalszych rozdziałów podręcznika.

Do szczególnie częstych czynności lekarskich, wykonywanych na zlecenie sądu lub organów ścigania, należą badania osób pokrzywdzonych, czyli ofiar prze-stępstw przeciwko zdrowiu. Znacznie rzadziej istnieje potrzeba badania osób podejrzanych lub oskarżonych o popełnienie przestępstwa. Podstawę prawną zarządzenia tych badań stanowi m.in. art. 174 i 185 k. p. k. (w odniesieniu do osób pokrzywdzonych) i art.<^k. p. k. (w odniesieniu do oskarżonego). Przed przystąpieniem do badania należy ustalić tożsamość osoby badanej na podstawie dowodu osobistego i odnotować odpowiednie dane w protokole badania.. Samo badanie lekarskie osób pokrzywdzonych (i podejrzanych) opiera się na zasadach, które obowiązują w badaniu ludzi chorych. Składa się ono z wywiadu uzyskanego od badanego lub od osoby towarzyszącej (np. gdy bada się dziecko), badania przedmiotowego i opinii końcowej. Wspólnym celem badania osoby pokrzyw^ dzónej lub podejrzanej jest dokładne stwierdzenie ogólnego stanu zdrowia, szczegółowa rejestracją wyglądu, umiejscowienia i rozległości obrażeń ciała, z jednoczesną próbą określenia charakteru uszkodzenia ciała oraz mechanizmu i czasu jego powstania.

2,2.2. Badanie osoby podejrzanej/ I

' Uównym zadaniem lekarza biegłego w przypadku badania osoby podejrzanej u popełnienie przestępstwa jest poszukiwanie na jej ciele śladów przydatnych dla ' • konstrukcji przebiegu zdarzenia. Mogą to być m.in. uszkodzenia ciała świad-

■    /qi e o stoczonej walce: charakterystyczne otarcia naskórka w następstwie d/ tałania paznokci, ślady po wyrwaniu włosów, złamania paznokci, obecność krwi l*< "i paznokciami, zabrudzenia mogące wskazywać na miejsce przebywania osoby i tm Innej. Ustalenie stanu zdrowia i kondycji fizyczhej może pozwolić biegłemu na wnioskowanie, czy podejrzany był zdolny dokonać określonych czynności.

I ' karskie badanie podejrzanego obejmuje oględziny całego ciała, co wymaga .11 k owitego jego obnażenia. Zgodnie z odpowiednim przepisem prawnym (art. 187 208 | p Ił) badany ma prawo żądać dokonania oględzin przez osobę tej samej płci. Od

pi »l..)ryi.nyphpnKT«»ra' cia i iwpiiy lrrp^    ^{w |luł}»

ii* upowej. W wyjątkowych przypadkach niezbędne może okazać się pobranie kału i iilu/.u z nosa, co może mieć znaczenie dla identyfikacji.

' I >0 obowiązku lekarza biegłego należy jednoczesne przeprowadzenie oględzin • 'dzieży podejrzanego. Poszczególne części garderoby mogą wykazywać mniej lub lim dziej charakterystyczne uszkodzenia, zaplamienia krwią, wydzielinami (śliną, śluzem, treścią żołądkową, nasieniem) liih wydwHnnini (moSe^kałómjTa także < a brudzenia farba, sadzami, smarem itp. Lekarz nie jest w stanie szczegółowo”

■    >k i eślić rodzaju zanieczyszczeń garderoby, winien jednak ją zabezpieczyć i prze-knznć z odpowiednią adnotacją prowadzącemu śledztwo w celu przeprowadzenia odpowiednich badań laboratoryjnych, głównie kryminalistycznych. Pobiera się

o próbę kiwi i ewentualnie moczu od podejrzanego w celu stwierdzenia - il im ności alkoholu lub innych substancji chemicznych (leki, narkotyki).

Wnikliwa ocena wszystkich informacji uzyskanych w czasie badania niejedno-k minie pozwala lekarzowi wypowiedzieć się, czy stwierdzone obrażenia powstały w (/asie opisywanego zdarzenia, czy ich charakter i umiejscowienie na ciele podejrzanego przemawia za mechanizmem ich powstania w okolicznościach I""Innych przez badanego, czy też można wersję tę wykluczyć. Biegłemu muszą być udostępnione szczegółowe informacje dotyczące okoliczności krytycznego rnjścla,

2 2.3. Badanie osoby pokrzywdzonej -

U to wnvm celem badania osób pokrzywdzonych w praktyce sądowo-lekarskiejjest k iv nl 11 i kacja prawna następstw doznanych uszkodzeń ciała lub rozstroju zdrowia.

w i /id 1 e k a r s k i,jktóry jest jednym z podstawowych elementów każdego hndniila klinicznego, jest również koniecznym ogniwem badania wykonywanego •Ha i i-lów sądowych, jednakże niezbędna jest niezwykle krytyczna analiza i ocena li / wywiadu. Badane osoby często podświadomie w przesadny sposób i" 'i i.iwiają występujące u nich objawy (agrawacjaj^a niekiedy starają się i ul" wo wprowadzić lekarza w błąd (symulacja lubdysymulacjaj. Tak np. nie wolno alawlnż pytań, które by sugerowały stan nieprzytomności. Ńa pytanie, czy pokrzywdzony po doznaniu urazu stracił przytomność, uzyskuje się z reguły tttlpnwlndż twierdzącą. Nie zawsze wynika to z chęci wprowadzenia lekarza w błąd, lecz z tego, że badany nie zdaje sobie sprawy, na czym polega stan nieprzytomności 1 uznaje zań chwilowe zamroczenie, związany z tym ból, a często lak/«i odurzenie wywołane w rzeczywistości konsumpcją alkoholu. Bóle głowy