Obraz1 (17)

XLVI DZIEJE TWÓRCZOŚCI POETYCKIEJ

wet lekturze. Lechoń bowiem przyjmuje wywodzącą się stamtąd koncepcję poezji: jego Karmazynowy poemat podejmuje istotne zagadnienia życia narodu i wprzęga się tym samym w nurt poezji służącej sprawie narodowej. Kreuje podmiot liryczny bliski w swej naturze wieszczemu „ja lirycznemu” romantyzmu - kierujący się motywami pozaracjonalnymi, rewełujący prawdy objawione, w imperatywnym apelu uzurpujący sobie prawo przywództwa duchowego. Posługuje się techniką wizji, której źródeł można się doszukiwać w tejże tradycji⁴^ Ta technika powołuje obrazy nie zawsze i nie w pełni ze sobą spójne, ich rozwojem i następstwem rządzi - jeśli to tak określić można -logika emocji, nie prawa świata przedstawionego( Obraz poetycki staje się w takim ujęciu nieprzekładalny - lub nie w pełni i nie jednoznacznie przekładalny - na język zracjonalizowanego dyskursu. Dlatego też Karmazynowy poemat, w swych obrazach, syntetyzujących naraz wiele mitów, pozostawia możliwości różnych odczytań interpretacyjnych.

Utworom karmazynowego cyklu nadaje Lechoń „kształt poematowy”, w niektórych nawiązując do tradycji „śpiewów historycznych”⁴⁷. Zauważalne są tu więc elementy epickie: fabuła, narrator, obiektywizacja świata przedstawionego, realia historyczne. Ale opis sytuacji i prowadzenie wątku fabularnego bywa uteatralizowane - dzięki znakomitej reżyserii i świetnej plastyce , scen zbiorowych (jak np. w obrazach Piłsudskiego), a także udramatyzowaniu struktury wydarzeń, przedstawianych z rosnącym napięciem i rozładowywanych - jak w dramacie - nieoczekiwanym finałem (Duch na seansie, Sejm, Mochnacki). Ta dra-

⁴⁶    Pisze o tym Andrzej Zieniewicz, omawiając Herostratesa i wywodząc technikę konstruowania wizji w Karmazynowym poemacie ze sposobów artykulacji mitu mcsjanistycznego i romantycznej profecji (Ojczyzna wolna... a poeta nadal w płaszczu Konrada, «Poezja» 1978, nr 11/12, s. 89-94).

⁴⁷    I. Opacki, op. cit., s. 463-464.

maturgia sięga głębiej, nic tylko w oraz świata przedstawionego, ale i w bieg wątku emocjonalnej gdzie stopniowy przypływ stanów uczuciowych znajduje nieoczekiwanie ujście w końcowej refleksji {Jacek Malczewski, Pilsulsk). Już tu objawia się Lechoń jako mistrz pointy, a późnieszi jego twórczość mistrzostwo to potwierdzi.

Karmazynowy poemat - to róvneż patos. Patos nie tylko tematu, ale też obrazowania, fra:edogii, słownictwa. Lechoń starannie dobiera motywy i symbńc monumcntalizujące tekst, operuje wzniosłym epitetem i liprbolą. Ma w tym swój udział często pojawiająca się alizji do uznanych w tradycji kulturowej wielkich dziel literatir, malarstwa i teatru. Ta wzniosłość zbliża omawiane wieEzi do stylu retorycznego w poezji. Z tegoż stylu wywodzi ;ię widoczna troska poety o kunsztowność środków wyrazu, jemu też przypisać można obecność takich konstrukcji i fom jak apostrofa (i towarzyszący jej tryb rozkazujący czascwnka), powtórzenie, wyliczenie. Wypowiedź poetycka w cztmch utworach ujęta jest w kształt wersyfikacyjny o spokojnm toku sylabicznego trzyna-stozgloskowca (wzoru 7 + 6) - tncycyjnego wiersza polskiego poematu epickiego, a zarazem ilubionego później - i aż do końca - metrum Lechonia. V trzech wypadkach tok ten • jest odmienny: w Duchu na semie, pisanym jedenastozgło-: ) skową oktawą typu 5 + 6 (jest o metrum i strofa Beniows-y kiego), w Sejmiegdzie szybsty rytm rzadko spotykanego czternastozgłoskowca trocheiczn:g> (8 + 6) dobrze harmonizuje z groteskowo stylizowaną laracją, i w Polonezie artyleryjskim, w którym dynamizm wiki ujęty jest w przeplatające się dzicwięcio- i siedmiosylabowealcinki jambiczne. Styehiczna Inulowa czterech utworów Kanazynowego poematu kilka lazy pojawi się w późniejszej tYÓrczości poety. Rymy, jak zawsze u Lechonia, dokładne i ;ynetrycznie rozłożone. Z powyższych uwag wynikają dwie tey pierwsza - o przemyślanym doborze elementów konstrukcj wiersza, zharmonizowanych

I ltN 1/256 (Lechoń: Poezje.)