Obraz4 (21)

mniej ważne. Stosowane są liczne techniki, które mają na celu zwiększenie intensywności procesów fizjologicznych zachodzących w organizmie dla ułatwienia ich percepcji (ćwiczenia ruchowe, hiperwentylacja), oraz ćwiczenia motywacyjne, uczące koncentracji na własnych procesach fizjologicznych i psychicznych. Ten sposób myślenia o treningu empatii wydaje się obiecujący, jednak i tu występują rozbieżności pomiędzy złożonością zjawiska empatii a prostotą sytuacji treningowej. Nie wydaje się możliwe, aby umiejętności empatycznego kontaktowania się z ludźmi mogły być odblokowane przez ćwiczenia pojedynczych sprawności. Prawdopodobny jest dalszy rozwój prac nad uczeniem empatii.

Termin empatia powstał na początku XX wieku, a do słownika psychologicznego wprowadził go amerykański psycholog E. Tichener w 1909 roku. Chociaż niektórzy badacze sugerują, że ten fenomen należy wiązać z twórcą psychologii eksperymentalnej W. Wundtem, który jako pierwszy sformułował teorię „zrozumienia siebie” w 1895 r. Niektórzy psychologowie, np. Ch. B. Traux, R. R. Carkuff, uważają, że empatia obok elementu poznawczego i emocjonalnego zawiera w sobie element wykonawczy -zdolność komunikowania (por. Reykowski, 1979).

5.5. INGRACJACJA

Zajmując się człowiekiem uczestniczącym w kontaktach z innymi ludźmi, dostrzegamy, że każdy z nas jest przede wszystkim istotą komunikującą się. Ta czynność człowieka stanowi niezbędny warunek jakiegokolwiek życia społecznego i indywidualnego. Dzięki niej stało się możliwe współdziałanie ludzi zmierzające do opanowania sił przyrody i do zaspokajania indywidualnych potrzeb. Komunikowanie się między ludźmi tworzy wzory i modele procesów zachodzących wewnątrz jednostek. Myślenie, analizowanie i ocenianie, spostrzeganie oraz rozumienie świata i samego siebie wywodzą się z komunikacji międzyludzkiej. Komunikowanie się jest możliwe dzięki wyuczonej zdolności do odkrywania znaczenia sygnałów wytwarzanych przez innych. Jest to jakby zdolność do rozszyfrowywania zawartości sygnałów nadawanych przez innych w postaci dźwięków, liter, ruchów, dotknięć itp. To rozszyfrowywanie na ogół przebiega szybko i prawie automatycznie.

Komunikowanie się jest formą, wymiany interpersonalnej, dzięki której osoby mogą nawiązywać kontakt z „psychiką” innych ludzi. Osoby uczestniczące w komunikowaniu się sprawdzają czy prowadzona przez nich wymiana wiadomości przebiega pomyślnie. Rej estmją sygnały, których źródłem jest zachowanie każdego z nich. Sygnały te wskazują skutki, jakie u odbiorcy wywoła otrzymana wiadomość, co pozwala nadawcy ocenić, czy osiągnął on zamierzone rezultaty. Procesy poznawcze, motywy i postawy nadawcy i odbiorcy wpływają na ich odpowiednie działanie. Każdy z nich jest też przygotowany do odebrania sygnałów od drugiego, które wskazują jak na jego świadomość, motywy i postawy oddziałała ich wspólna wymiana.

Postrzeganie ludzi, stanowiąc podstawę ich wzajemnych kontaktów, odbywa się zawsze w pewnym kontekście fizycznym i społecznym, ma więc charakter całościowy. Percepcja osób nie ogranicza się do człowieka „wyjętego” ze środowiska, lecz ujmuje go wraz ze wszystkimi bodźcami, jakie składają się na jego otoczenie. Percepcja społeczna jest nie tylko wszechstronna, ale również niejednorodna, obejmuje bowiem zarówno odzwierciedlenie właściwości przedmiotu, ustosunkowanie się do niego przedmiotu postrzegającego, jak i pewne oczekiwania, jakie postrzegający wiąże z postrzeganym.

„P. B. Warrem i Ch. Knapper wyróżniają trzy komponenty percepcji człowieka:

-    komponent określający, czyli przypisywanie ludziom pewnych cech i właściwości

-    komponent „oczekiwania”, czyli przewidywanie określonych zachowań u osób postrzeganych

I 8 5