Obraz2 (37)

Tabela 5.1. Charakterystyka najczęściej stosowanych w analityce wskaźników kwasowo-

- zasadowych, wg [4J

Nazwa indykatora	Barwa postaci		rtłł'.	Przedział
	kwasowej	zasadowej	P*Mn	_PH-
Błękit tymolowy (k)	czerwona	żółta	1,65	1.2-2,8
Żółcień metylowa (z)	czerwona	żółta	3,2	2,9-4,0
Oranż metylowy (k)	czerwona	żółtopomarańczowa	3,4	3,1-4,4
Błękit bromofenylowy (k)	żółta	purpurowa	4,1	3.0-4.6
Zieleń bromokrezolowa (k)	żółta	niebieska	4,9	3,8-5,4
Czerwień metylowa (z)	czerwona	żółta	5,0	4,2-6,2
Lakmus	czerwona	niebieska	6,0	5,0-8,0
Błękit bromotymolowy (k)	żółta	niebieska	7,3	6,7-7,6
Czerwień fenolowa (k)	żółta	czerwona	8,0	6,4-8,0
Czerwień obojętna (z)	czerwona	żółtobrązowa	7,4	6,8-8,0
Czerwień krezolowa (k)	żółta	purpurowa	8,2	7,4-9,0
Błękit tymolowy (k)	żółta	niebieska	9,0	8.0-9.6
Fcnoloftaleina (k)	bezbarwna	czerwonofiołetowa	9,1	8.0-9.8
Tymołoftaleina	jezbarwna	niebieska	10,0	9,3-10,5

(k) - wskaźnik o charakterze kwasowym; (z) - wskaźnik o charakterze zasadowym

W przypadku niektórych wskaźników trudno zauważyć zmianę barwy, dlatego stosuje się wskaźniki mieszane, czyli mieszaniny dwóch odpowiednio dobranych wskaźników kwasowo-zasadowych lub mieszaniny jednego wskaźnika z obojętnym barwnikiem. Na przykład oranż metylowy można zmieszać z błękitem metylowym. Taka mieszanina ma barwę fioletową przy pH = 3, a przy pH = 5 jest zielona.

Obecność dużych ilości soli obojętnych w roztworach, dla których mierzy się pH, wywołuje tzw. efekt solny lub błąd solny, polegający na przesunięciu pH zmiany barwy wskaźnika. Dlatego pH za pomocą wskaźników należy mierzyć tylko w rozcieńczonych roztworach wodnych. Błędy wynikające z wpływu mocy jonowej przy I = 0,5 wynoszą 0,35 jednostki pH.

Zasada doboru wskaźnika pH w zależności od typu miareczkowania

Indykator kwasowo-zasadowy powinien zmieniać barwę dokładnie w punkcie równoważnikowym. Taki wybór wskaźnika jest praktycznie

niemożliwy. Dlatego należy bezwzględnie przestrzegać zasady, w myśl której zakres zmiany barwy wskaźnika powinien znajdować się wewnątrz skoku miareczkowania lub w skrajnym przypadku, częściowo pokrywać się ze skokiem miareczkowania.

Z przeprowadzonych powyżej rozważań należy wyciągnąć wniosek, że miareczkując mocny kwas mocną zasadą można stosować jako wskaźnik zarówno fenoloftaleinę pH = 8,3 lub oranż metylowy pH = 4,5, jak i czerwień metylową pH = 4,2. W przypadku miareczkowania słabego kwasu mocną zasadą z wymienionych wskaźników można wykorzystać tylko fenoloftaleinę. Natomiast podczas miareczkowania słabej zasady mocnym kwasem regułę tę spełniają oranż metylowy i czerwień metylowa.

5.2. Krzywe miareczkowania

Krzywa miareczkowania alkacymetrycznego jest obrazem graficznym zmian pH zachodzących w roztworze substancji oznaczanej podczas miareczkowania. Na osi odciętych zaznacza się ilość dodawanego titranta w cm³ lub w procentach zmiareczkowania, natomiast na osi rzędnych zaznacza się pH roztworu. Procent zmiareczkowania jest to stosunek ilości substancji miareczkowanej, jaka przereagowała z odczynnikiem miareczkującym, do ilości tej substancji przed miareczkowaniem wyrażonej w procentach.

Rozróżnia się trzy typy miareczkowań protolitycznych:

-    miareczkowanie mocnego kwasu (zasady) mocną zasadą (kwasem),

-    miareczkowanie słabego kwasu (zasady) mocną zasadą (kwasem),

-    miareczkowanie kwasów dwu- lub więcej protonowych mocnymi zasadami.

141