Obraz (01)

CZY WIDZ TEATRALNY POTRZEBUJE ZNACZENIA?

Na tak postawione pytanie większość bywalców teatralnych powinna udzielić odpowiedzi twierdzącej. Niezależnie bowiem od posiadanych przekonań i wyobrażeń

0    funkcji teatru, widzowie chcą zazwyczaj wiedzieć, o czym jest dany spektakl, co oznacza wybrana scena przedstawienia czy też jakie znaczenie mają działania bohaterów. Taki rodzaj ciekawości nie stanowi przy tym wcale wyrazu naiwnej postawy odbiorcy, ograniczającej się do stawiania najbardziej trywialnych i wiecznie powtarzanych pytań. Przypisanie danemu spektaklowi teatralnemu określonego znaczenia rozstrzyga najczęściej o jego ostatecznej wartości. Piękne przedstawienie o niczym stanowi raczej przedmiot krytyki, aniżeli spotyka się z zachwytem recenzentów oraz akceptacją ogółu publiczności. Chociaż więc znaczenie nic określa w pełni wartości danego spektaklu, to w ogromnej większości uchwycenie sensu przedstawianych zdarzeń stanowi warunek konieczny do tego, by odbiorcy zaakceptowali dane dzieło jako wartościowe.

Z drugiej jednak strony - nietrudno zauważyć pewną rezerwę w stosunku do rozważań nad znaczeniem przedstawienia teatralnego we współczesnej praktyce oraz myśli teatralnej. Eksperymenty dwudziestowiecznych twórców teatru na plan pierwszy wysunęły działania kształtujące relacje pomiędzy aktorami a widzami, a także zagadnienie granic oddzielających sztukę od codziennego życia. Działania te zyskały różny wyraz w przedsięwzięciach poszczególnych twórców czy grup teatralnych. Widzom narzucano określoną rolę do odegrania, na przykład pacjentów kliniki psychiatrycznej w reżyserowanym przez Jerzego Grotowskiego Kordianie. Kiedy indziej to rzeczywistość pozateatralna wkraczała w świat fikcji, jak to miało miejsce w inscenizowanych przez Wsicwołoda Meyerholda Jutrzniach. Pod wpływem autentycznych informacji z frontu, które odczytywała jedna z postaci dramatu, przedstawienie przekształcało się czasami w rzeczywisty wiec rewolucyjny. Z kolei happeningi prowokowały takie zdarzenia, które zmuszały uczestników do rozważenia granicy dzielącej działania teatralne od życia codziennego. Natomiast dla Eugenio Barby najważniejsze były relacje pomiędzy grupą teatralną a kulturą oraz społeczeństwem, w którym funkcjonował jego zespół Odin Teatrct. Jedną z ciekawszych form działania praktykowanych przez aktorów Barby stanowił tak zwany barter, który polegał na wymianie dóbr kulturalnych, co w przypadku teatru oznaczało, że grupa widzów po obejrzeniu przedstawienia rewanżowała się jej twórcom własnym występem. Kiedy pierwszy zespól kończył swój wy-stęp, drugi odpowlndal nie tradycyjnymi brawami, ale prezentacją własnego przedstawienia W swoich działaniach Odlu Toatrcl zwrócił również uwagę na sam proces twóii /v akiom Badania let Imlk akloisklrlt pochodzących / iń/nych kultur, prowadzo-ni w.....nuli Mlęd vii'imduw»’| 'ii n|y Antropologii Icatiu, /nowocownly występami,

1    hm sIuuuwIIn nu > | pn />«iila« |e spu .idm pim v akhaa aniżeli spektakI teatralny.