Obraz (1452)

1’oilslnwy leoiclye/.no mclodyc/ne imali/,y ckoiiomic/noj

prawidłowy, jeśli relacje nie będą zależne od wzajemnych wpływów czynników oildziałująeych łącznie na rozpatrywane zjawisko. Metoda kolejnych podstawień umożliwia jedynie ustalenie oddziaływania bezpośredniego jednego zjawiska na drugie, chociaż może także wystąpić oddziaływanie pośrednie poprzez zjawisko trzecie.

Metoda funkcyjna charakteryzuje się większą przydatnością praktyczną ze względu na dokładność w ustalaniu odchyleń. W metodzie tej w pierwszej kolejności ustala się wskaźniki zmienności poszczególnych czynników. W przypadku gdy badany wskaźnik jest iloczynem trzech czynników (S = axbxc), przedstawia się to następująco:

a i

A = —-l;

b₀

C =

1

Co

Następnie są ustalane odchylenia cząstkowe:

0 = SxA

O = SxB

0 = SxC

B+C BC^A

1 +--h —

2    3

1 +

A+C ACj

— + —

3

1 +

A + B AB

Metoda funkcyjna może mieć zastosowanie również wtedy, gdy badany wskaźnik jest ilorazem. Należy wówczas wskaźniki A, B, C dla liczników obliczyć identycznie jak w przypadku iloczynów, natomiast wskaźniki te dla czynników w mianowniku będą odwrotnością, lj.:

«o

A = — -1; ci\

K

B = — ~ 1;

b\

c=^c--\.

c i

W podsumowaniu należy podkreślić, iż wyniki badań uzyskane przy zastosowaniu metod deterministycznych nie stanowią bezpośrednich przesłanek dla podejmowania decyzji, mogą jednak stanowić punkt wyjścia dalszych szczegółowych badań, zmierzających do ustalenia pierwotnych przyczyn kształtowania się badanego zjawiska. Wartość poznawcza wyników uzyskanych za pomocą tych metod jest ograniczona z powodu uwzględniania jedynie czynników o głównym znaczeniu, a pomijania wpływu czynników przypadkowych o charakterze losowym.

Ze względu na ograniczenia metod deterministycznych istotnym wzbogaceniem metod analizy ekonomicznej mogą być metody stochastyczne, w szczególności zaś metody ekonometryczne, taksonomiczne oraz dyskryminacyjne. Metody stochastyczne umożliwiają włączenie elementów losowych, co się wydaje szczególnie istotne w warunkach powszechnie występującego ryzyka w działalności gospodarczej, którego całkowicie wyeliminować nie można, jego uwzględnienie zaś niewątp-liwic /większa adekwatność sformalizowanego odzwierciedlenia rzeczywistości gospodarczej.

Stosunkowo nowym podejściem do problemu metod oceny działalności przedsiębiorstw jest opracowana w latach 90. ubiegłego stulecia przez R.S. Kapłana i D.P. Nortona kompleksowa ocena, tzw. strategiczna (zrównoważona) karta wyników (Balanced Scorecard). Istota tej metody polega na tym, że menedżerowie systematycznie i jednocześnie koncentrują swoją uwagę na czterech kluczowych obszarach działalności kierowanej jednostki gospodarczej, a mianowicie działalności: finansowej, marketingowej (kontaktu z klientami), organizacyjnej (wewnętrznej) oraz innowacyjnej. Za pomocą pomiaru i oceny poziomu zestawu kontrolnych wskaźników charakteryzujących wymienione obszary działalności zarządzający powinni szybko i trafnie reagować na wszelkie czynniki zagrażające wewnętrznej i ównowadze przedsiębiorstwa.

1.3. Syntetyczna analiza wyników ekonomicznych przedsiębiorstwa

1.3.1. Istota i zasady syntetycznej analizy wyników ekonomicznych

Punktem wyjścia rozwiniętej analizy działalności przedsiębiorstwa może być syntetyczna analiza wyników ekonomicznych. Celem tej analizy powinno być nie tylko ustalenie zmian w osiąganych wynikach, ale przede wszystkim określenie, czy i w jakim stopniu zostały one uzyskane w efekcie działalności gospodarczej opartej na wykorzystaniu czynników intensywnych. W zarządzaniu przedsiębiorstwem istotne znaczenie ma bowiem ocena wyników ekonomicznych, umożliwiająca orientację w przewidywanej lub osiąganej efektywności gospodarowania.

Działalność gospodarcza w określonych warunkach może mieć cechy gospodarowania ekstensywnego lub intensywnego. Gospodarowanie ekstensywne polega na osiąganiu wzrostu przychodu ze sprzedaży oraz zysku na skutek zwiększonego angażowania zasobów osobowych i majątkowych zarówno w aspekcie ilościowo-wartościowym, jak i czasowym. Wiąże się to z proporcjonalnie wyższym niż przychód ze sprzedaży lub zysk wzrostem zatrudnienia oraz stanu majątku (aktywów) trwałego i obrotowego. Natomiast gospodarowanie intensywne — w ogólnym pojęciu — polega na osiąganiu wzrostu przychodu ze sprzedaży i zysku na jednostkę angażowanych zasobów osobowych lub majątkowych przez uzyskiwanie korzystniejszych cen oraz wyzwalanie rezerw wewnętrznych, a szczególnie przez efektywny postęp techniczno-organizacyjny. Wzrost ten wiąże się z wyższą wydajnością i rentownością pracy oraz wyższą efektywnością wykorzystania majątku trwałego i obrotowego.