Obraz (1539)

206 Anuli/.u im\jii(ku |n/vilsl<;lm>islw;i

Metody umowne są zbudowane na podstawie różnych czynników, takich jak: koszty własne, zysk, wielkość produkcji, wysokość podatków, poziom wycen itp.

Według Międzynarodowego Standardu Rachunkowości nr 16, p. 55, metody amortyzacji środków trwałych powinny być periodycznie weryfikowane. Jeżeli uzyskiwane korzyści ekonomiczne znacznie się różnią od uprzednio przewidywa nych, to metoda powinna być zmieniona.

Przy wyborze metody amortyzacji w przedsiębiorstwie należałoby się kierować kryteriami, które są najważniejsze w sytuacji, w jakiej się ono znajduje. Główne z nich to poziom kosztów oraz konieczne tempo odnowy majątku trwałego. Niezależnie od przyjętej metody suma środków zgromadzona z odpisów amor tyzacyjnych powinna być taka sama. W branżach o wysokim postępie technicznym powinny być one zgromadzone szybciej niż w takich branżach, w których zmiany technologii produkcji są bardzo wolne. Przyspieszenie amortyzowania powoduje wyższe koszty produkcji, jest więc możliwe tylko w tych przedsiębiorstwach i w tych sektorach gospodarczych, w których jest wysoka rentowność produkcji. W przedsiębiorstwach o niskiej rentowności zwiększenie kosztów amortyzacji może prowadzić do braku możliwości odzyskania środków finansowych z amortyzacji przy sprzedaży produktów.

Ustawa o rachunkowości pozostawia firmie swobodę wyboru metody amortyzowania środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, poza amortyzacją wartości firmy, która powinna być amortyzowana metodą liniową. Jest to jednak swoboda teoretyczna, gdyż ograniczają ją przepisy podatkowe. Ponadto firma nie może zmieniać metody w trakcie amortyzowania środka trwałego; zasady stosowania stawek amortyzacyjnych dla poszczególnych środków trwałych należy ustalić na cały okres amortyzacji, przed rozpoczęciem dokonywania odpisów amortyzacyjnych. Według metody liniowej można amortyzować wszystkie środki trwałe. Ponadto dopuszcza się stosowanie, w odniesieniu do mających charakter produkcyjny maszyn, urządzeń, środków transportu, metody degresywnej. Minister finansów ogranicza stosowanie tej metody do maszyn i urządzeń zaliczonych do grup 3-6 i 8 klasyfikacji rodzajowej środków trwałych oraz środków transportu (z wyjątkiem samochodów osobowych), przyjętych do użytkowania po dniu 1 stycznia 1991 r.

Ponadto niektóre przepisy pozwalają przybliżyć system odpisów amortyzacyjnych do metody naturalnej. Nie ma możliwości korelowania odpisów amortyzacyjnych z wielkością produkcji, można jednak podwyższać lub obniżać urzędowe stawki amortyzacyjne obowiązujące w metodzie liniowej. Przedsiębiorstwa mogą obniżać obowiązujące stawki amortyzacyjne dla maszyn, urządzeń i środków transportu używanych w warunkach lepszych od przeciętnych. Nie są wskazane granice takiego obniżania. Ograniczone jest natomiast podwyższanie stawek podstawowych, tzn. zawartych w „Wykazie rocznych stawek amortyzacyjnych”, będącym załącznikiem do Rozporządzenia Ministra Finansów w tej sprawie. Dla budynków i budowli używanych w warunkach pogorszonych i złych stawki można podwyższyć współczynnikiem od 1,2 do 1,4. Dla maszyn, urządzeń i środków transportu używanych bardziej intensywnie w stosunku do warunków przeciętnych (np. na trzy zmiany) stawki można podwyższyć o 40%, natomiast poddanych szybkiemu postępowi technicznemu — do 200%, a więc podwoić. Zapisy te wskazują, że w ograniczonym zakresie można stosować, według prawa podatkowego, metodę naturalną odpisów amortyzacyjnych.

Amortyzacja jest źródłem gromadzenia funduszu na odtworzenie majątku trwałego. Przyjęty system amortyzacji oraz sposób wyceny majątku trwałego determinują wielkość funduszu, jaki można zgromadzić na odtworzenie zużytego majątku trwałego.

Niezależnie od ustalenia podstawy amortyzowanych środków trwałych na wielkość zgromadzonego funduszu amortyzacyjnego w danym okresie wpływa przyjęta metoda amortyzacji. W Polsce, podobnie jak w krajach wysoko rozwiniętych, istnieje możliwość stosowania jednocześnie kilku metod: metody liniowej, metody degresywnej i w ograniczonym zakresie metody naturalnej.

Metoda liniowa amortyzacji polega na tym, że przez cały okres eksploatacji odpis amortyzacyjny jest równy. Podstawą amortyzowania jest wartość środka trwałego brutto i od tej wartości corocznie jest odpisywana kwota wynikająca z pomnożenia jej przez stawkę amortyzacyjną. Tak więc niezależnie od tego, czy okres eksploatacji wynikający z przyjętej stawki amortyzacyjnej wynosi 2,5 roku czy 10 lat, po upływie tego okresu zgromadzona suma funduszu amortyzacyjnego jest równa wartości początkowej środka trwałego. Jeśli się przyjmuje tę metodę, koszty produkcji są równomiernie obciążone amortyzacją środków trwałych niezależnie od cen, jakie można uzyskać na rynku za sprzedane produkty.

W metodzie degresywnej odpisów amortyzacyjnych dokonuje się od wartości netto środka trwałego w stałej stawce. Metoda ta, według polskich przepisów podatkowych, polega na tym, że stawkę podstawową mnoży się przez dwa. Tak ustaloną stawkę stosuje się do wartości początkowej środków trwałych w pierwszym roku ich używania, a w następnych latach do ich wartości początkowej pomniejszonej o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne, ustalone na początek kolejnych lat ich używania, czyli do wartości netto. Jeżeli wartość rocznej amortyzacji będzie równa odpisowi, jaki wynikałby ze stawki podstawowej (takiej, jaką stosowałoby się dla danego środka trwałego w metodzie liniowej), pozostałą część należy odpisać w wysokości tej stawki. Jak wynika z opisu metody degresywnej, na skutek jej zastosowania:

•    skraca się okres odpisów amortyzacyjnych;

•    koszty produkcji są z roku na rok obciążane coraz niższymi kwotami amortyzacji.

Metoda naturalna polega na prowadzeniu odpisów amortyzacyjnych propor cjonalnie do rzeczywistego zużycia środków trwałych. W warunkach polskich przepisów podatkowych przedsiębiorstwo może podwyższyć podstawową stawkę amortyzacyjną w przypadku używania środków trwałych intensywniej lub w pogor szonych i złych warunkach. Stosowanie tej metody powoduje, że: