Obraz1 (19)

77

■ 2.1.

■11 181 %i ^cJNJ

^vkjK°SM

^lk9%S\

^!st

««&*

*0

H*£ł

^hj^ain.

^a-^Jei wymiar °e źródło p_a. ^ w zakłócę-patogennym ?bnić można rzystujesię eutraJneg ako zaws2 )Ja instru itracja m ulturom ć i zacho-

Psychologiczna problematyka maski

Neutralne ujęcia maski

Neutralne ujęcia maski są charakterystyczne przede wszystkim dla psychologii ogólnej, zajmującej się człowiekiem jako — różnie definiowaną — całością. Koncepcje psychologii ogólnej, w tym teorie osobowości, dostrzegają znaczenie maski w życiu osób i dążą do jej strukturalnego oraz funkcjonalnego dookreślenia. Precyzowanie roli maski w ramach psychologii ogólnej jest neutralne w tym sensie, że zmierza do formułowania generalnych, powszechnie obowiązujących twierdzeń.

0 2.1.1. Dwa wymiary maski w teorii Zygmunta Freuda

Pomimo zarzutów stawianych koncepcji Freuda, z zarzutem niejasności na czele, nie sposób nie uznać jej nowatorstwa i znaczenia dla dalszego rozwoju psychologii oraz dla systemu pojęć kształtującego wiedzę i samo-wiedzę człowieka kultury zachodniej. Dążąc do określenia struktury ludzkiego aparatu psychicznego, twórca psychoanalizy omówił lub zasygnalizował wiele antropologicznie ważnych kwestii. Klasyczna psychoanaliza niestosuje oczywiście kategorii bezpośrednio odsyłającej do kwestii zamaskowania. Bez względu na to uzasadnione wydaje się twierdzenie, że w swoich wielowątkowych pracach Freud zauważył konieczność realizowania funkcji pełnionych przez dwa wymiary maski: kulturowo-społeczny oraz indywidualny.

Po pierwsze, trzon teorii Freuda stanowi teza o konieczności kulturowego dyscyplinowania natury człowieka. Osobowość jest w teorii psychoanalitycznej ujmowana jako przestrzenna struktura, składająca się z trzech elementów: id, ego i superego. Każdy z elementów oddziałuje na doświadczenie i zachowanie osób. Równocześnie każdy z nich ma specyficzną dla siebie genezę, właściwości, oraz cele i sposoby działania. W naturze człowieka leży kierowanie się zawartymi w id, niepodlegającymi świadomej kontroli popędami i impulsami. Id jest ontogenetycznie pierwotną i najobszerniejszą warstwą psychiki. Filogenetycznie najstarsze, id jest nieświadome i wspólne wszystkim ludziom, zawiera wszystko, co dziedziczne i wrodzone - przede wszystkim popędy, dzielone przez Freuda na dwie ogólne kategorie: mające seksualny charakter popędy życia oraz destrukcyjne, agresywne popędy śmierci. Oba rodzaje popędów czerpią swoją siłę ze związków z organicznymi procesami metabolizmu, które są źródłem całości energii psychicznej. Aparat psychiczny przychodzącego na świat dziecka wyposażony jest wyłącznie w id, którego aktywność ukierunkowana jest na zaspokajanie popędów. Już we wczesnych latach życia dziecko dowiaduje się jednak, że wyznaczane przez popędy cele nie zyskują akceptacji otoczenia. Zauważa, iż dla zaspokojenia potrzeb organizmu niezbędne jest uwzględnienie stawianych przez otoczenie warunków. Regulowane popędami działania w dłuższej perspektywie czasowej okazują się nieprzystosowawcze. Napotykając kolejne przeszkody i restrykcje, dziecko modyfikuje swoje zachowania tak, aby były adekwatne do wymo-