P1010079 (6)

30

odporność na mrozy zimowe i ma niskie wymagania dotyczące ciepła w ciągu lata.

Świerk w naszym klimacie źle znosi jednak, na powierzchni odsłoniętej, późne przymrozki wiosenne. Stwierdzono, że przy stopniowym spadku temperatur w zimie (hartowanie się) lepiej toleruje niższe temperatury niż przy spadkach gwałtownych (Obmiński 1977). Wskazują na to poniższe dane:

Miesiące	Temperatury krytyczne (w °C)
	przy stopniowym ochładzaniu się powietrza	przy gwałtownym spadku temperatury
grudzień—marzec	26 do 35	19 do 25,5
kwiecień	22 do 24	11 do 18,5
maj-czerwiec	5 do 7	5 do 7,5

Warunki termiczne wywierają, podobnie jak i usłonecznienie, zdecydowany wpływ na szerokość słojów rocznych. We wspomnianych wyżej badaniach den-droklimatologicznych wykazano wysoką zgodność krzywej przyrostów ze średnią maksymalną i średnią dobową temperaturą powietrza z czerwca, lipca i sierpnia.

Wilgotność

Świerk wymaga w ciągu całego życia odpowiedniej wilgotności zarówno powietrza, jak i gleby. Wzrasta on także na obszarach o niższych opadach (np. w Puszczy Białowieskiej, przy opadach rocznych wynoszących 585 mm, na glebie glejowej osiąga 50 m wysokości), wybiera jednak wtedy lokalne obniżenia terenu, miejsca przy ciekach wodnych, ekspozycje północne, a więc te warunki, które zapewniają mu potrzebną wilgotność.

Przytoczony przykład wskazuje, co potwierdzają niektórzy ekolodzy, że świerk jest mniej wrażliwy na susze atmosferyczne niż na susze glebowe (Obmiński 1977).

Świerki są wrażliwe na letnie susze (powstają na pniach pęknięcia spowodo* wane suszą i usychają wierzchołki drzew). Pod względem omawianej cechy jes* bardziej wymagający niż sosna (Materiały ETH).

Biorąc pod uwagę duży obszar występowania świerka należy przypuszcza^ że w obrębie gatunku mogą istnieć proweniencje względnie odporne na.sus**; Cieślar, Rohmeder i inni (Obmiński 1977) wysuwali hipotezę, według której świerki pochodzące z obszarów stosunkowo ubogich w opady mają być bąid*" odporne na susze. Cieślar stwierdził także, że świerk pochodzenia nizinni⁰ lepiej znosi okresy suszy niż świerk z gór lub z północnego obszaii|Sfi^<

pęwania, chociaż stosunkowo wysoką odporność na susze wykazują pochodzenia szwedzkie (np. Unnaryd) (Schmidt Vogt 1977).

■gfOpady wywierają również znaczny wpływ na przyrost grubości. W warunkach regla górnego (Tatry) stwierdzono ujemną zależność przyrostów szerokości słojów od opadów w miesiącach V-VII (Feliksik 1977).

| Gleba

^■Wymagania glebowe świerka są umiarkowane pod warunkiem, że wilgotność gleby jest dostatecznie wysoka. Optymalne warunki rozwoju osiąga na glebach śwjeżych, powstałych z glin spiaszczonych, głębokich, średnio zasobnych, niezbyt kwaśnych z przeciętnie głębokim poziomem ruchomej wody gruntowej (ryc. 6 i 7). Na zwięzłym, źle przewietrzonym podłożu ukorzenia się szczególnie płytko, zachodzi tu więc niebezpieczeństwo wywalania drzew przez wiatr lub okiść (Materiały ETH). Na bogatych siedliskach nie wykorzystuje zasobności gleby, ulega przy tym presji konkurencyjnej ze strony gatunków, które znajdują w tych warunkach optimum rozwoju. Zapotrzebowanie świerka na składniki niiheralne jest stosunkowo skromne, średnio zasobne gleby zaspokajają je na ogół w pełni.

Itymagania jodły, świerka i buka w stosunku do składu mechanicznego gleby i zawartości w niej związków mineralnych w północno-zachodnich Karpatach (według K. Zarzyckiego, cyt. za: Jaworski, Zarzycki 1983)