P1020075

106 Barbara Czerska

Peryferyjne położenie osadnictwa celtyckiego na Wyżynie Głubczyc-kiej zadecydowało w poważnym stopniu o charakterze gospodarki zasiedlających te ziemie Celtów. Podstawową gałęzią produkcji było rolnictwo i hodowla. Zaistniały tu również korzystne warunki rozwoju dla rzemiosł, które zaspokajały podstawowe potrzeby mieszkańców osady lub kilku osad sąsiednich. Ponadto, każde gospodarstwo produkowało wiele przedmiotów, głównie z surowców organicznych oraz część ceramiki dla własnego użytku. Masowa produkcja, typowa dla warsztatów pracujących w oppidach, znacznie przekraczałaby lokalne zapotrzebowanie, a tym samym nie miałaby dostatecznie chłonnych rynków zbytu, nie mogłaby konkurować z produkcją oppidów. Celtowie, zamieszkujący w okresie późnolateńskim Wyżynę Głubczycką, byli odbiorcami wyrobów raczej tańszych i produkowanych masowo w warsztatach rzemieślniczych zlokalizowanych w oppidach. Najbardziej popularne importy w tym środowisku to wyroby szklane, sapropelitowe i brązowe.

Domy w osadzie w Nowej Cerekwi były dość luźno rozmieszczone, otaczały prawie niezabudowany majdan; nie było to więc rozplanowanie zabudowy typowe dla oppidów. Jak już zaznaczono, w wielkości, formie i inwentarzu domów nie było zróżnicowania pozwalającego wydzielić jakiekolwiek grupy zawodowe, nie ma tu odbicia również zróżnicowanie majątkowe i społeczne poszczególnych rodzin. W tej sytuacji można przyjąć, że poziom życia mieszkańców osady był podobny, pomimo istnienia grupy specjalistów zajmujących się rzemiosłami. Rzemieślnicy ci oraz ich rodziny najprawdopodobniej sezonowo zajmowali się i rolnictwem. Stosunki takie są typowe dla osiedli wiejskich o gospodarce w dużym stopniu jeszcze naturalnej, w okresie przeżywającego się już ustroju wspólnoty pierwotnej. Wielkość osady oraz liczba jej mieszkańców, nie przekraczająca chyba 150 osób, nie pozwala jej uznać za oppidum.

Podczas kilku sezonów prac wykopaliskowych w Nowej Cerekwi nie zlokalizowano jakichkolwiek śladów wałów czy fos z okresu późnola-teńskiego. Wiązanie z systemem obronnym osady lub uznanie za obiekty jej współczesne dwóch kopców, oddalonych od osady w kierunku południowo-wschodnim o około 1200 m, nie ma uzasadnienia. Kopce te leżą na polach należących administracyjnie do wsi Lubotyń, usytuowane są na wzniesieniu między Kietrzem, Nową Cerekwią a Lubotyniem i wznoszą się do wysokości około 4 m. Na jednym z tych kopców B. Ge-diga przeprowadził w latach 1961 i 1963 badania wykopaliskowe^2S. Re-

^a B. Gediga, Sprawozdanie z wstępnych badań przeprowadzonych na kopcu kolo Lubotynia, paw. Głubczyce, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne t. IV: 1961, s. 8; tenże, Sprawozdanie z badań na kopcu koło Lubotynia pow. Głubczyce, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, t. VI: 1963, s. 13 - 15.

zultatem ich było ustalenie chronologii. Badany kopiec został usypany w okresie wczesnego średniowiecza, prawdopodobnie w XII w., ale nie pełnił wówczas roli grodu. Chronologię określono w oparciu o fragmenty ceramiki występujące w nasypie kopca. Kopiec usypany był w miejscu, gdzie w okresie schyłkowego neolitu istniała osada, stąd obecność w dolnych warstwach nasypu i w jamie odkrytej pod kopcem ceramiki o cechach zbliżonych do form kultury ceramiki sznurowej. Innych elementów sztucznych w krajobrazie wokół osady, które można by łączyć z jej systemem obronnym, nie stwierdzono, pomimo bardzo szczegółowych poszukiwań.

Studenci kierunku archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego: Andrzej Bartosz, Jolanta Gołębiowska, Barbara Iśków, Krystyna Mielczarek, Krzysztof Rytko, Stanisław Wielonek, Janusz Wójcik, pod kierownictwem studenta V roku Romualda Piwko, w sierpniu 1973 r. dokładnie spenetrowali obszar o powierzchni kilku kilometrów kwadratowych, szczególną uwagę zwracając na te partie, gdzie według informacji O. Kleemanna²⁴ miały się zachować resztki umocnień. Wyniki tych poszukiwań okazały się negatywne.

Na planie przysłanym przez prof. Ch. Peschecka osada w Nowej Cerekwi ma formę wydłużoną, osią dłuższą usytuowana jest w kierunku z północnego zachodu na południowy wschód, północna partia osady jest węższa. Obwód tak zrekonstruowanej formy osady wynosi ponad 4 km, powierzchnia przekracza obszar 100 hektarów, w miejscu partii północnej znajduje się obecnie odkrywka kamieniołomu. Na tak dużym obszarze powinny się zachować chociaż skromne pozostałości umocnień, tym bardziej, że typowe wały celtyckie budowane z drewna, ziemi i kamieni miały tak silną konstrukcję i były na tyle potężne, że jest mało prawdopodobne, by mogły zniknąć bez śladu, nawet w wypadku intensywnej na tych terenach działalności wielu pokoleń. Nie można jednak zupełnie wykluczyć możliwości niedostrzeżenia w terenie słabo czytelnych, dziś już szczątkowych, elementów umocnień obronnych niekoniecznie związanych z samą osadą; dlatego też planujemy wykonanie szeregu zdjęć lotniczych okolicy osady. Dotychczasowe wyniki badań jednoznacznie przemawiają za uznaniem osady w Nowej Cerekwi za osadę otwartą, co nie wyklucza istnienia zabezpieczających ją ogrodzeń w postaci silniejszego płotu. Wskazywałaby na to forma osady, której domy rozmieszczano głównie wokół mniej więcej owalnego placu; domy te ścianami szczytowymi skierowane były do siebie. Usytuowanie po ich zewnętrznej stronie ogrodzenia zamykałoby dowolny dostęp do osady, chroniłoby również zwierzęta domowe trzymane okresowo na majdanie. Wejście do

¹⁴ Ch. Pescheck, Kelten..., s. 228.