P1030092 (2)

Jeremy Rifk_tn

rodzaju było najbardziej charakterystyczną cechą rewolucji z roku 1989".

W wyniku upadku partii komunistycznych w Europie Środkowo-Wschodniej trzeci sektor stał się źródłem nowych idei, reform, a także politycznych przywódców. Szacuje się, że w tym regionie działa ponad 70 tys. organizacji pozarządowych, w których zwykli obywatele mogą znaleźć poligon do ćwiczeń demokracji bezpośredniej^{1 2}. Sektor prywatny rodzi się tu w ciężkich bólach, świeżo zreformowany sektor państwowy jeszcze raczkuje, więc trzeci sektor odgrywa wyjątkową rolę w polityce. Jego szybkie i skuteczne reagowanie na lokalne problemy oraz wszczepianie ducha demokratycznego w całym społeczeństwie powinny zadecydować o sukcesie wysiłków reformatorskich w byłych krajach komunistycznych.

W miarę postępów rewolucji technologicznej i nowych sił rynkowych w Europie Wschodniej i w Rosji z pewnością pojawią się na forum publicznym jako przedmiot debaty politycznej kwestie dotyczące wzrostu bezrobocia technologicznego. Fala ksenofobii, nacjonalizmu i faszyzmu wzmagana przez rosnące bezrobocie, nacisk demograficzny i globalizację gospodarki rynkowej, będą stanowić poważny sprawdzian dla świeżo opierzonej demokracji w nowym sektorze społecznym, a także dla politycznej stabilności tych niedawno wyzwolonych państw. Polityczna przyszłość Europy Środkowo-Wschodniej będzie chyba zależała od tego, czy trzeciemu sektorowi uda się ochronić przed falą nastrojów neofaszystowskich i zbudować silną infrastrukturę lokalną dla uczestniczenia zwykłych ludzi w demokracji. Jeżeli trzeci sektor nie zmobilizuje się do skutecznej reakcji na problemy bezrobocia technologicznego i trwałego, strukturalnego, to kraje te mogą nie oprzeć się emocjonalnym apelom faszyzmu, znowu pogrążając tę część świata w ciemnościach.

Również w Azji i na południowej półkuli powstający trzeci sektor odgrywa decydującą rolę w rekonstrukcji państw. Organizacje pozarządowe w krajach trzeciego świata są tam zjawiskiem raczej nowym. Towarzyszyły one w erze postkolonialnej ruchom obrony praw człowieka i reform demokratycznych, a obecnie stanowią ważną siłę życia politycznego i kulturalnego krajów południowej półkuli.

Koniec pracy

Dziś w krajach rozwijających się działa ponad 35 tys. organizacji wolontariatu³. Organizacje pozarządowe Trzeciego świata angażują się w działalność na rzecz rozwoju wsi i reformy rolnej, dożywiania, zapobiegania chorobom, planowania rodziny, oświaty i alfabetyzacji, rozwoju gospodarczego, budowy mieszkań, reprezentacji politycznej. Często są jedynym głosem ludzi w krajach, które mają słabe i skorumpowane rządy, zaś gospodarka rynkowa prawie w nich nie istnieje. W wielu rozwijających się krajach trzeci sektor bardziej skutecznie zajmuje się lokalnymi potrzebami, niż sektor prywatny lub państwowy, zwłaszcza tam, gdzie konwencjonalna gospodarka rynkowa odgrywa małą rolę w życiu gospodarczym danej społeczności. Szacuje się, że organizacje wolontariuszy wpływają na życie ponad 250 milionów ludzi w krajach Trzeciego świata, zaś ich zasięg i skuteczność będą w przyszłości nadal rosły⁴.

Trzeci sektor rozwinął się najbardziej w Azji, gdzie działa ponad 20 tys. organizacji wolontariatu⁵. Na przedmieściu Karaczi w Pakistanie zgłosiło się 28 tys. rodzin do udziału w pilotażowym projekcie ułożenia ponad 131 km rur kanalizacyjnych i zbudowania ponad 28 tys. latryn dla miejscowej ludności. W Indiach związek zawodowy zrzeszający biedne kobiety w Ahme-dabad udziela im bezpłatnych porad prawnych, opiekuje się dziećmi, prowadzi kursy szkoleniowe ze stolarki, hydrauliki, obróbki bambusa i z położnictwa⁶. W Nepalu organizacje pozarządowe we współpracy z miejscową ludnością zbudowały 62 grobie za 1/4 kosztów, jakie poniósłby rząd na podobne roboty⁷. W Sri Lance ruch Sarvodaya Sharanadana zatrudnia 7700 osób pracujących w ponad 8 tys. wiosek, pomagając miejscowej ludności w mobilizacji własnych zasobów i tworzeniu samodzielnych wspólnot. Działalność obejmuje żywienie dzieci przedszkolnych, pomoc niepełnosprawnym, naukę zawodu — krawca, mechanika,

345

1

   Tamże s. 65.

2

   Tamże s. 70.

3

H Julie Fisher, The Road front Rio: Sustainable Deoelopment and the Non-Govcmmental Mooements in the Third World, Westport, CT: Praeger 1993 s. 91.

4

Humań Deoelopment Report 1993, UN Development Project Program, New York: Oxford University Press, 1993 s. 93.

5

^⁵ Fisher, dz. cyt. s. 89—91.

6

I ⁶ Humań Deoelopment Report 1993 s. 86-87.

7

j| Fisher, dz. cyt. s. 167.