p1080020 (4)

innej, układaj* plan dalszego działania: najpierw poznaj* le służące ogółowi mieszkańców instytucje, a dopiero potem zaznajamiaj* się z organizacją gminy.

a—i;-₇₁ -rrrftjf potrzeby życia cpdacnn^o^rozpoczynając od pożywienia. Ponieważ dzied znaj* już artykuły spożywcze, urządzenia znajdujące się "_w klepach i na targach, zaznajomią się zatem z urządzeniami służącymi zachowaniu higieny, poznają przepisy sanitarne obowiązujące sprzedających, zrozumieją potrzebę istnienia lecznicy dla zwierząt - jako środków ochronnych przed chorobami. Dowiadują się przy tym o różnych chorobach oraz warunkach potrzebnych organizmowi do utrzymania zdrowia (budowa ciała ludzkiego, higiena dala, kąpiele, zarazki przenoszone przez powietrze, owady i wodę).

Zagadnienie-pTOnoszcnia-zai^kówjdtorobowych.plżCŁwodę-^;zerwonka, tyfus brzuszny, cholera) jest okazją do zapoznania dzieci z różnymi jej rodzajami (woda deszczowa, rzeczna, gruntowa, morska, źródlana) oraz sposobami oczyszczania (filtry i wodociągi - doświadczenie w klasie), przjuaym..dzieci poznaią_włakiwośct--wody- (stan płynny, loiny i siały; woda. mgła, lód; termometr) oraz dowiadują się, żc gotowanie zabija w nicLnicktórc zarazki (stąd wniosek, żc nie należy pić wody surowej). Mimo stosowania tych środków ochronnych nic można zabezpieczyć się zupełnie przed chorobami, dlatego istnieją instytucje chroniące życie ludzkie (przychodnie lecznicze, apteki, szpitale. pogotowie ratunkowe). Dzieci poznaia praktycznie sposoby nicsicmapomocy w nagłych wypadkach (cuccnic w razie omdlenia, opatrunki, przenoszenie rannych), poznają znaczenie Czerwonego Krzyża (założą w klasie jego Kolo ora2 urządzą apteczkę szkolną)

Przechodząc do omawiania innych potrzeb człowieka, nieco dłużej zatrzymają się przy zagadnieniu „Mieszkanie" Przypominają, w jaki sposób buduje się dom, poznają właściwości materiałów używanydipray budowie oraz ich pochodzenie (czy w najbliższej okolicy znajduje się wapno, piasek, kamień). rodzaje spotykanych w najbliższej okolicy kamieni (piaskowiec, granit, wapień, piack. żwir. kamienie kanciaste, okrągłe, głazy), rodzaje dr/cw uży wanych do. budowy (sosna, świerk, dąb, buk - wygląd, różnice), a także poznają części składowe domu miejskiego, po czym przechodzą do tematu „Opaii Przypominają sobie wiadmości z lat poprzednich dotyczące materiałów opałowych, po czym dowiadują się o pochodzeniu węgla i torfu (wyraźne ślady drzewa w torfie, odciski zaś w węglu), zapoznają się z urządzeniem kopalni (na podstawie przezroczy i opowiadań nauczyciela), poznają właściwości ciepła (rozszerzanie się materiału, op. nic domknięte drzwiczki do pieca, rozgrzane nie zamykają się; pękanie szklanek pod wpływem gwałtownego ciepła itp.) i warunki potrzebne do pałeaia (dopływ powietrza, rosa, przeciąg w piecu - doświadczenie zc świecą). W związku zaś z poruszanym zagadnieniem dopływu powietrza dzieci muszą zrozumieć, co to jest powietrze, gdzie znajduje się (doświadczenie z butelką i lejkiem) i jakie jest jego znaczenie dla życia człowieka, roślin i zwierząt. Przy tej okazji zrozumieją potrzebę przewietrzania mieszkań i polewania ulic oraz

znaczenie ogrodów i parków miejskich (tam. gdzie jest więcej roślin, powietrze jest czystsze).

Następnie dzieci przechodzą do tematu „Oświetlenie mieszkań”. Po wyliczeniu znanych im sposobów—oświetlenia (clcktryc/hóścT gaz. nafta, świece) dowiadują się. czym ludzie świecili dawniej (szczapy drzewa). Aby prześledzić historię rozwoju sposobów oświetlenia, robią w szkole świece łojowe, woskowe, stearynowe (naturalnie po wycieczce do fabryki), zaznajamiają się z ropą naftową, jej wydobywaniem, oczyszczeniem i użytecznością, po/nają zasadę przeróbki węgla na gaz (doświadczenie w klasie) oraz zapoznają się z funkcjonowaniem elektrowni (można zrobić najprostsze doświadczenie z pocieraniem bursztynu o wełnę i przyciąganiem kawałków papieru, z pocieraniem kauczuku o włosy, kiedy pojawia się charakterystyczny trzask iskry elektrycznej). Przy tej sposobności uczniowie zrozumieją mechanizm powstawania błyskawic i piorunów w czasie burzy oraz znaczenie piorunochronów umieszczanych na dachach domów (pouczenie dzieci, że w czasie burzy nie należy chronić się pod wysokimi drzewami ani uciekać). Kończąc omawianie zagadnieniu, zrozumieją potrzebę istnienia śmietnisk względnie worków na śmieci i poznają przyczynę ich spalania w specjalnie do tego celu przeznaczonych miejscach.

Następnie dzieci zaznajomią się z techniką rozbudowy miasta i poznają jego historię, pochodzenie «»/w ulic i placów (zwiedzanie starych gmachów, placów i innych zabytków historycznych oraz pośrednie zapoznanie się z dziejami miasta przez zwiedzanie muzeów i czytanie odpowiednich książek wyjaśniających różne fakty historyczne). Po omówieniu potrzeb materialnych przechodzą do potrzeb kul»“^ralnyrii człowieka, do których należy przede wszystkim szkoła (organizacja pracy szkoły, rodzaje szkół w związku z ich przeznac zeniem). przy czym poznają historię pisma i druku (muzeum) historię książki (ilu ludzi musi pracować nad uryinmii^m jednej książki) oraz zrozumieją wartość bibliotek i czytelnictwa (zastosowaniem praktycznym zdobytego doświadczenia będzie zorganizowanie biblioteki klasowej), na koniec wreszcie poznają znaczenie teatrów, kin., odczytów, koncertów dla rozwąjy kulturalnego człowieka. Dopiero po zaznajomieniu się z instytucjami ułatwiającymi współżycie ludzi w danej gminie zapoznają się z jej pełną organizacją. Poznanie gospodarki gminy będzie niejako syntezą nagromadzonych wiadomości: dzieci lutwicj zrozumieją wtedy istnienie rady gminnej, jej funkcje jako dała naczelnego, decydującego: poszczególnych wydziałów magistratu, jako czynników wykonawczych, i powierzonych im resortów. Naturalnie i na tym poziomie winniśmy starać się tak opracowywać dany temat, aby nawiązywał on do zmian zachodzących w przyrodzie (w związku z poszczególnymi porami roku); należy uwzględniać prace samorządu gminnego, ukazywać piękno przyrody oraz wzbudzać w dzieciach kult i umiłowanie tego piękna. W porze wiosennej na przykład, omawiając tę sferę działalności gminy, której celem jest podniesienie higieny i wyglądu estetycznego miasta, wyprowadzamy dzied do parków i ogrodów, gdzie (równocześnie z zaznajom ic-

41