P1120747 resize

poi popielnicowych, ale takie w kulturze pomorskiej z epoki żelaza, wyobrażanie księżyca (Kwapiński 1988. tabl. II: V:2; 1989. ryc. 7:5.6.7.9; 8 i 9). W lym kierunku zatem należy interpretować znak linii półkolistych. Poprzez ornament na egzemplarzu ze Statłluriu starano się zdynamizować wyobrażenie faz księżyca. Wyobrażenie księżyca w ruchu realizowano także. np. na ceramice kultury łużyckiej i kultury pomorskiej, przez powiązanie symbolu księżyca ze scenami narracyjnymi łub przez wyobrażenie kroczącej tarczy księżyca (Kwapiński 1989. s. 285). Symbolika zdynamizowanych faz księżyca jest symboliką lunar-nych mocy i przykładem symbolu apelatywncgo (Kwapiński 1987. s. 27; 1988. v 123). Fakt ^zdynamizowania” symboliki księżyca poprzez powyższy ornament zdobiący egzemplarz - popielnicę ze SlaBfurtu. zezwala na sformułowanie wniosku, że intencją tego wyobrażenia mogło być włączenie, czy też wcielenie zmarłego w kosmiczny, przyrodniczy cykl narodzin i śmierci; cykl determinowany i warunkowany przez księżyc (Kwapiński 1988. s. 121: 1989. s. 287).

IV-3. Omamem zdobiący kubek - „but” / Waitina. kurhan 75 (Ryc. 2c) przypomina częsty motyw ikonograficzny występujący na ceramice kultury łużyckiej — motyw jodełkowy. Ma on swoje analogie wśród ornamentu zdobiącego ceramikę wspomnianej kultury łużyckiej, czy popielnico kultury pomorskiej (Kwupiński 1989. ryc. 1:7-10; 4:5; 7:13). Motyw jodełkowy jest uproszczonym ideogramcm drzewa. Symbolikę drzewa określa się. jako symbolikę trwania i odnowy bytu oraz życia Motyw drzewka (drzewa życia) na ceramice grobowej i popielnicach związany był z kultem zmarłych, był symbolem tanatologicznym. ewentualnie cmnnacją mocy zarządzających bytem (Kwapiński 1988. s. 128; 1989. v 290; DalTAgnola 1995. s. 157). Niewykluczone jednak, że ornament ten podkreśla swoim, stosunkowo niedbałym wykonaniem - stylizacją, bardziej układ potrójny: Imae zbiegające się w górnej części, być może wyobrażające trójkąt, układ kro-kw-iasty (7). Jeśli tak. to należałoby wartość semantyczną tego znaku odszyfrować w kierunku symboliki trójkąta (IV-4) lub w ramach ornamentu krokwiastego.

IV-4. Motyw trójkąta (Ryc. Ib) - jest identyfikowany z kobietą, elementem żeńskim, boginią. Jest on swoistym ideogramcm. który można odnaleźć już w plastyce neolitu, w ikonografii minojsko-mykeńskicj epoki brązu. Geometryczna forma trójkąta jest elementem wywołującym metafizyczną koncepcję i symboliczną równowagę, której rezultatem jest zestawienie: matka (Magna Matrr) ♦ woda = płodność (Dali* Agnola 1995. s. 155-156).

Tenże autor sugeruje następujący schemat powiązań, peralelnych znaczeń symbolicznych:

Sfera	Konotacja	Zwierzęta totemiczne	Symbol
płodność urodzajność odrodzenie	Magna Mater	krowa lub byk baran solamy	trójkąt vulva święte drzewo

Najważniejsze przykłady symbolizmu trójkąta ściśle łączą się z ideą kobiecości; symbolizm ten ma seksualne znaczenie. W epoce brązu i wczesnej epoce żelaza trójkąt z ramionkami po obu stronach wierzchołka, jako motyw zdobniczy (szczególnie często przedstawiany na ceramice w HaC).byłby emblematem, uproszczonym schematem — ideogramcm żeńskiego (?) bóstwa.

Ad. V.

V-l. 2. Znaki rytych podeszew i odcisków stóp. Pozostaje sprawą otwartą, w jaki sposób można (i czy w ogóle powinno się) korzystać z naskalnych motywów ikonograficznych, analizując symboliczny sens plastycznych motywów figuralnych, ich treść semantyczną. Niemniej jednak, jeżeli używać analogii skandynawskich i alpejskich naskalnych motywów ikonograficznych. można stwierdzić, że znaki rytych podeszew i stóp mogą wskazać kierunek w interpretacji symboliki interesującego nas motywu. Byłby to związek tych znuków z obszarem symboliki solamej i lunamej oraz powiązanie z rytuałami płodności i odrodzenia (m.in. Almgrcn 1934; Petersen 1937; Frcdsjo 1971. 1981; Schier 1992; Almgrcn 1993; Colcs 1994).

Ad. VI.

..Kult solamo-lunamy" warunkowa! elementy modelu struktury: I. II. III. V; /.uwierał już w swojej doktrynie aspekt kultu płodności, symbolikę odrodzenia. Autorzy zajmujący się kulturą symboliczną epoki brązu i wczesnej epoki żelaza, analizujący motywy figuralne tych epok. doszli jedynie do wniosku, że świat symboliki religijnej epoki brązu i wczesnej epoki żelaza musiał być bardzo rozwinięty, a treść symboli kultowych pozwala się określać tylko w bardzo ogólnych ramach kultów sołarnych i lunamych: można więc mówić o specyficznym synkretyzmie solamo-lunamym (Gediga 1976; 1979; Kwapiński 1987; 1989). Słońce było odpowiedzialne za ciepło, światło, zmiany sezonowe, równocześnie kontrolowało te zjawiska, stanowiło niejako uduszę” kosmosu, kreatora powyższych elementów. Księżyc natomiast był pełen wszelkiej potencjalnej mocy. obdarzał nią rośliny, wpływał na wzrost zbóż. z tego w/ględu mógł być uważany za życie innych istot. Słońce uważano za najwyższą kratofunię. wcielenie tego. co w przyrodzie aktywne, księżyc zaś za krato-fanię niższego rzędu, wcielenie tego. co w przyrodzie jest potencjalne (Srimad Bhugavatain 1986. s. 642. 639. 662. 667-668). Pod różnymi postaciami symboli wyobrażane mogły być istoty duchowe - bóstwa uosabiające głównie siły przyrody.

Omówione przykłady plastyki figuralnej (111-1. 2. 3. 4. 3). w większości pochodzące z grobów, były epifaniami mocy sołarnych lub lunnmych, symbolami, atrybutami bóstw (?), w kużdym razie jakiejś transcendentalnej rzeczywistości. Pewne elementy wskazują na związek ich z symboliką płodności, rozrodczości. Podobnie, w rumach symboliki rezurekcyjnej, można interpretować miniaturowe naczynia z ornamentem guzowym (11-1). jak i sam ornament zdobiący pucharki - ..buty” (IV-1. 2, 3. 4j, bądź niektóre motywy ikonografii

251