PICT0092 (8)

gie natomiast — jej zmniejszanie. Początkowo umacnianie materiału jest na tyle intensywne, że siła Pt wzrasta. W pewnym momencie procesu kształt o-wania wytloczki następuje zrównoważenie wpływu oliu tych zjawisk na silę Pt- Odpowiada to momentowi osiągnięcia przez tę siłę wartości maksymalnej Pj?“ (rys. -1.43). Dalszo przekształcanie kołnierza w ściankę cylindryczną następuje przy malejącej sile Pt, ponieważ umocnienie materiału nic jest w stanic skompensować zmniejszonych oporów spowodowanych ubytkiem szerokości kołnierza.

Siła uplastyczniająca kołnierz, rozumiana jako siła rzeczywista występu* jąca w walcowej ściance wytłoczki, jest identyczna z silą tłoczenia. Naprężenia rozciągające w dnie wytloczki zależą więc od oporów plastycznego płynięcia kołnierza. Jeżeli opory te są małe, to siła osiowa Pd = Pt, wywołująca rozciąganie dna, może być mniejsza od siły PJ¹, niezbędnej do jego uplastycznienia. \V takim przypadku w dnie wytłoczki nie wystąpią odkształcenia trwałe. Przy dostatecznie dużej sile P_mai, odpowiadającej na przykład przebiegowi siły Pt, który na rys. 4.43 wykreślono linią ciągłą, następuje pewne trwało odkształcenie dna. Jeżeli opory związano z plastycznym płynięciem kołnierza są zbyt duże, to może nastąpić nie tylko uplastycznienie dna wytłoczki, ale również osiągnięcie siły P“, powodującej obwodowe pękanie ścianki wytłoczki. Przypadek ten jest przedstawiony na rys. 4.43 linią przerywaną. Pęknięci'© występuje zawsze w obszarze rozciąganym w pobliżu dna wytloczki.

Przebieg wytłaczania naczyń cylindrycznych w - zależności od wartości stosunku l/d₂. Na przebieg procesu wytłaczania naczyń cylindrycznych zasadniczy wpływ ma wartość stosunku średnicy krążka D do średniej średnicy wytłoczki dj. Od wartości tej zależą bowiem opory związane z plastycznym płynięciem kołnierza, a więc również największa siła tłoczenia PJ*“.

Przy pewnej dostatecznie dużej wartości D/d, największa wartość siły kształtującej dno może być równa sile P" zrywającej wytłoczkę, która zależy od jej średnicy d,, a nie od stosunku D/d, (rys. 4.43).

W przypadku kształtowania wytłoczki, dla której przebieg siły P_k wykreślono na rys. 4.43 linią ciągłą można wyróżnić następujące fazy:

1)    miejscowe plastyczne kształtowanie wgłębienia o średnicy d,, przy zachowaniu niezmiennej zewnętrznej średnicy krążka 2); w tej fazie siła nacisku stempla P jeszcze jest mniejsza od siły uplastyczniającej kołnierz Pg’,

2)    plastyczne płynięcie kołnierza (zmniejszanie się średnicy D), gdy PE¹ <

<P<P§',

3)    jednoczesne płynięcie kołnierza i plastyczne rozciąganie dna, gdy PS¹ < <P< Pf“; z chwilą gdy nacisk stempla osiągnie maksymalną wartość P™'*, ustaje plastyczne odkształcanie dna, które od tej chwili jest odciążone i znajduje się w stanic sprężystym,

4)    końcowa faza płynięcia kołnierza zachodząca przy malejącej sile.

Opisany wyżej przebieg wytłaczania odnosi się do -ściśle określonej

wartości stosunku średnicy D krążka do średnicy d, walcowych ścianek

"'wytloczki. Przy innej wartości stosunku D/d, przebieg tłoczenia może być inny, |'z uwagi na zmianę kolejności sił Pg¹, Pf**, Pg¹ i P" według ich wartości.

Sporządzając wykresy zależności rozpatrywanych sił od stosunku D/d, (rys.

¹ 4.44), można zanalizować wpływ wartości tego stosunku na przebieg procesu.

Pg^l (uplastyczniająca dno) i P*^r (zrywająca wytloczkę) nic zależą od stosunku

Przyjmijmy dla uproszczenia, że średnica d, walcowej części wytłoczki jest i stała, natomiast zmienia się średnica D krążka. Przy takim założeniu siły

D/d, i na omawianym wykresie są reprezentowane przez proste równolegle do osi odciętych. Natomiast obie siły związane z procesem kształtowania kołnierza, | a więc Pg¹ i P™“, są tym większe, im większe są średnice D krążka.

I!

m

JV

o

i

o

j- Rys. 4.44. Przebiegi sił występujących w procesie wytłaczania w zależności od stosunku 2)/<ł,

(d, = const)

Posługując się omawianym wykresem można wyodrębnić kilka różnych przebiegów kształtowania wytłoczki, z których każdy zachodzi w innym zakresie wartości D/dj, wyznaczonym przez punkty przecięcia A, B, C, D odpowiednich linii wykresu (rys. 4.44).

W zakresie I, leżącym na lewo od odciętej punktu A, siła P?**, wynikająca

z oporu odkształcanego kołnierza, nie jest w stanie odkształcić plastycznie dna naczynia, gdyż PJf“ < Pg¹. W rezultacie proces kształtowania wytłoczki jest . czystym procesem ciągnienia kołnierza, a grubość dna takiej wytłoczki jest taka sama jak grubość krążka.

Przebieg procesu w zakresie U, zawartym pomiędzy odciętymi punktów J A i D, został już poprzednio omówiony przy rozpatrywaniu wykresu na rys. L 4.43 (linie ciągłe). W procesie kształtowania takiej wytłoczki występuje za-

Ł-

186