P1170460

200 y.bignitw Bukowski

Kostrzewski 1966, s. 67 i 68, ryc. 57 - - który określa je jako pochodzące z Pęstawic koło Grudziądza). Z niewiadomych powodów cytowana tu praca J. Chudziakowej, dotycząca grupy chełmińskiej kultury łużyckiej,

0    tym ważnym znalezisku w ogóle nie wzmiankuje.

Na ograniczone rozmiary wymiany dalekosiężnej Pomorza Wschód, i niego z Południem w fazie przełomową) między V EB a HaC wskazuje tylko znalezisko rogu brązowego (podobnego do okazu z Przestawić) z Pruszcza Gdańskiego, woj. Gdańsk (W. La Baume 1934, s. 40 i 41, ryć. 18a) oraz zdobionego czerpaka kutego z blachy, ze skarbu z Rekowa kolo Pucka, woj. Gdańsk (J. Kostrzewski 1966, s. 67). Co się tyczy okresu halsztackiego, to opracowanie L. J, Luki (1963, s. 280 i 281, ryc. 3) wskazuje na tym obszarze obecność tylko 1 pewnego importu, situli z Grabowa koło Kościerzyny i 1 niepewnego — żelaznej zapinki z Niebędzina koło Lęborka. Jak na dowody archeologiczne, mąjące potwierdzać duże rozmiary dalekosiężnej wymiany z Południem, zwłaszcza w HaC, są one nader skromne i obraz ten zmienia się dopiero w czasie napływu zwłaszcza szklanych paciorków (L. J. Łuka 1963, s. 274 nn„ zwłaszcza s. 277 i 284, ryc. 1) oraz drobnych ozdób brązowych j

1    relatywnie niewielkiej liczby wytworów żelaznych, w tym podstawo- I wych narzędzi oraz uzbrojenia.

Wyłączam z mych rozważań znaleziska muszli Kauri, których ograniczony zasięg na obszarze dorzecza Odry i Wisły jest zawężony niemal wyłącznie do środkowych rejonów Pomorza Wschodniego oraz zachodniego brzegu Wisty od Świecia do Tczewa (zob. Prahistoria 1979, s. 167, ryc. 90). N ie pokrywa się on więc z występowaniem importów wschodniohalsztackich w obrębie kultury łużyckiej i kultury wschód-niopomorskiej. Jeśli tak ograniczony zasięg ich występowania nie by) podyktowany modą lub innymi, dziś nam nieznanymi, okolicznościami, zdają się one potwierdzać uprzednio już wysuwane przypuszczenie (L. J. Luka, J. Gładykowska-Rzeczycka 1659, s. 285 nn. oraz 286 — mapa) o przeniesieniu tej kategorii znalezisk z zachodu drogą morską wzdłuż południowych wybrzeży Bałtyku. Rozstrzygnięcie tej kwestii byłoby możliwe dopiero po rozpatrzeniu jej na szerokim, europejskim tle porównawczym z uwzględnieniem datowania, pochodzenia oraz charakteru znalezisk, w jakich one wystąpiły. Właściwie jedynym, jak dotąd, znaleziskiem potwierdzającym znaczenie bursztynu w wymianie Pomorza Wschodniego jest składnica 3,65 kg tego surowca z wczesnej epoki żelaza, ujawniona w Pruszczu Gdańskim. Fakt, iż chodzi tu o specjalnie przygotowany schowek, nie ulega wątpliwości (zob. B. Wiącek 1979, s. 212).

Natomiast w zakresie możliwości uzyskiwania bursztynu w obrębie Pomorza Wschodniego uwzględnić należy zarówno występowanie tego

h EH2

}3    ^ — 5    6

Hyc. i; Schemat powiązań kulturowo-wymiennych Pomorza z obszarami sąsiadującymi u schyłku epoki brązu i we wczesnej epoce żelaza. Oprać. Z. Bukowski.

Objaśnienia:

1    - oddziaływania tzw. nordyjskie;

2    oddziaływania tzw. zachodnioalpejskie;

3    oddziaływania tzw. wschodniohalsztackie;

4    kierunki powiązań handlowych dalekosiężnych (morskich i lądowych);

5    ważniejsze strefy kontaktowe (pośredniczące);

6    ważniejsze regiony krzyżowania się oddziaływań kulturowo-wymiennych surowca na plażach po obu stronach ujścia Wisły oraz wzdłuż Mierzei Wiślanej, jak i łatwy dostęp do złóż w głębi lądu, zwłaszcza zaś w rejonie Słupska oraz Gdyni - Kartuz — Gdańska, a także podobnie płytko występujące osady, łatwe do eksploatacji prymitywnymi metodami, wzdłuż zachodniej krawędzi Wysoczyzny Elbląskiej oraz w okolicach Braniewa (B. Kosmowska-Ceranowicz, T.Pietrzak 1982, s. 29 i 38 oraz mapa). Spostrzeżenia te winny być uwzględniane przy rozpatrywaniu