PICT5842

I

eksperyment pedagogiczny: technika grup równoległych, technika rotacji (podziału krzyżowego), technika czterech grup (Solomona). technika jednej grupy i badania qiiasi-ckspcrymcntalnc;

- testy osiągnięć szkolnych: testy według mierzonej cechy osiągnięć badanego. testy według układu odniesienia wyników testowania, testy według stopnia ich zaawansowania konstrukcyjnego, testy według zasięgu ich stosowania i inne, np. testy pisemne, ustne i praktyczne;

metoda socjometryczna: klasyczna technika socjometryczna, plebiscyt życzliwości i niechęci, technika „Zgadnij kto?” i technika szeregowania rangowego;

analiza dokumentów; a) klasyczne techniki analizy dokumentów analiza wewnętrzna i zewnętrzna dokumentów, b) nowoczesne techniki analizy dokumentów. c) analiza jakościowa, ilościowa i formalna dokumentów, d) analiza wypracowali, dzienników, rysunków i inne techniki analizy dokumentów;

metoda sondażu; a) techniki sondażu z zastosowaniem ankiety technika ankiety audytoryjnej, pocztowej i prasowej, w tym ankieta anonimowa i jawna, b) techniki sondażu z zastosowaniem wywiadu, tj. częściowo lub całkowicie swobodnego wywiadu i wywiadu ustnikturalizowanego czy skategoryzowanego oraz wywiadu jawnego i ukrytego, a także wywiadu indywidualnego i zbiorowego;

metoda dialogowa: rozmowa indywidualna i grupowa, rozmowa bezpośrednia i pośrednia, rozmowa oparta na słuchaniu biernym lub czynnym;

metoda biograficzna wraz z dwiema jej odmianami, tj. metodą monograficzną i metodą indywidualnych przypadków.

Pewnym niedomaganiem powyższej klasyfikacji metod i technik badań pedagogicznych jest nie zawsze w pełni zadowalająca ich rozłącznośe i brak podporządkowania niektórym metodom określonych technik badawczych. Podział ten nic wydaje się też obejmować wszystkich znanych i stosowanych współcześnie sposobów postępowania badawczego. Niemniej dobrze orientuje — jak sądzę— w wielości przeróżnych metod i technik badań pedagogicznych stosowanych obecnie.

Metodologiczna poprawność metod i technik badań pedagogicznych

Oczywiście skuteczne wykorzystanie w pedagogice objętych w zaproponowanej klasyfikacji metod i technik badawczych zależy w dużej mierze od ich poprawności metodologicznej. Ta zakłada przede wszystkim w miarę wysoką ich rzetelność i trafność. Gdy mówimy, że dana metoda (lub technika) badań jest rzetelna, mamy na myśli możliwie duży stopień stałości co do wielkości (dokładności) otrzymanych za jej pomocą wyników, 'fo znaczy, iż określona metoda (technika) ponownie zastosowana (w niedługim odstępie czasu) z udziałem tych sa-

mych osób dostarcza niemal takie same wyniki, jakie uzyskano w poprzednich badaniach. Natomiast gdy mowa jest o tym. że jakaś metoda (technika) jest trafna, oznacza to, że bada ona rzeczywiście to, co jest zamierzonym celem przeprowadzanych przez nas badań.

Ponadto mówi sit; o obiektywności metod i technik badawczych Rozumie się przez nią niezależność przeprowadzanych badań od różnych okoliczności i warunków, w jakich miały one miejsce, a w szczególności od osób je przeprowadzających i dokonujących opracowania zgromadzonego przez nich materiału badawczego. Przeto miarą obiektywności zastosowanej metody lub techniki badań jest przede wszystkim stopień zgodności między rezultatami tych samych badań, przeprowadzonych oddzielnie przez kilku badaczy i w różnych poniekąd sytuacjach.

• Warto w tym miejscu podkreślić, iż w badaniach pedagogicznych nic zawsze wystarczająco docenia się wymagania, stawiane metodom i technikom badawczym pod względem ich trafności, rzetelności i obiektywności. Niejednokrotnie też bardziej narażona na niedocenianie jest trafność tych metod i technik. Ma to miejsce nierzadko w przypadku badań sondażowych, za pomocą których usiłuje się rozwiązać wszystkie niemal problemy, nawet te najtrudniejsze i najbardziej zawiłe. Kardynalny błąd, jaki się tu popełnia, polega na tym, iż. szuka się rozwiązania problemów badawczych poprzez, bezpośrednie zasięganie o nich opinii od osób badanych. W ten sposób bardziej lub mniej świadomie przerzuca się funkcję badacza na osoby badane, zamiast samemu dochodzie prawdy zgodnie z celem badawczym. W wyniku takiego postępowania badawczego analizie naukowej poddaje się opinie o faktach czy zjawiskach, a nic same fakty (zjawiska), których tajemnice badacz pragnie zgłębić. Nic wszyscy zdają sobie sprawę, iż. są to często opinie o wątpliwej wartości poznawczej. Przeważnie noszą one piętno mniemań obiegowych, wyrażających utarte sądy o badanym zjawisku. Wprawdzie także różne opinie mogą być przedmiotem badań pedagogicznych, ale wówczas nic stanowią one bynajmniej żadnych miarodajnych podstaw do stwierdzeń o tym, czym w istocie rzeczy są opiniowane przez badanych fakty, zjawiska, procesy czy zdarzenia. „Prawda jest bowiem —jak pisze W.P. Zaczyński (1999, s. 554) — odkrywana, a nic kolektywnie ustanawiana”, np. przez glosowanie większościowe. Badane opinie mogą dopomóc więc nic tyle w rozwiązywaniu interesującego badacza problemu, ile w bardziej precyzyjnym jego sformułowaniu łącznic z hipotezą roboczą. Mogą także okazać się przydatne w konstruowaniu metody czy techniki badawczej, za pomocą której zamierza się rozwiązać dany problem. Ten jednak wymaga zazwyczaj bardziej zobiektywizowanej weryfikacji niż tylko odwoływania się do sondażu opinii badanych na jego temat, czyli zastosowania możliwie trafnych i rzetelnych metod i technik badawczych.

31