PZP 1918 1994 s9

I • 'itilynsprzeciwiał się zbytniemu osłabianiu Niemiec, z czym wiązała    sprawa polskiej granicy zachodniej. Oba wspomniane priorytety

miały ks/uiltować politykę I-ondynu i Paryża przez większą część dwudziestolecia międzywojennego.

W takiej sytuacji obok aktywności dyplomatycznej ważnym, czy wręcz podstawowym, narzędziem ówczesnej polityki zagranicznej Rzeczypospolitej stawały się działania militarne, tworząc fakty dokonane, / którymi musiały liczyć się międzynarodowe gremia kształtujące ład powojenny.

Jeszcze w listopadzie 1918 r. rozpoczęły się ciężkie walki polsko-ukraińskie w Galicji Wschodniej. Ich centralnym punktem była obrona Lwowa. W następnych miesiącach wysiłek wojskowy państwa polskiego wspierały zabiegi dyplomatyczne naszej delegacji na parys kiej konferencji pokojowej. Główne mocarstwa wykazywały jednak daleko posuniętą rezerwę wobec polskich postulatów'. Wysiłki aliantów ograniczyły sic do wysłania na sporne terytoria misji obserwacyjnych, pośrednictwa w zakończonych fiaskiem rokowaniach polsko-ukraińskich (marzec 1919), a także powołania specjalnej komisji do spraw ukraińskich, która zaproponowała odrzucony przez Polskę podział Małopolski Wschodniej. Takie stanowisko Warszawa uzasadniała czynnikami historyczno-geograficznym i i narodowościowymi ora/ koniecznością zapewnienia warunków do przeciwstawienia się ekspansji bolszewickiej.

Ostatecznie jednak po ciężkich walkach w początku lata 1919 roku Polska opanowała obszar aż po rzekę Zbrucz, wzdłuż której miała później przebiegać granica 11 Rzeczypospolitej. Już w czerwcu tego roku stan ten tymczasowo zatwierdziły mocarstwa zachodnie, a wkrótce potem z satysfakcją odnotował go polski Sejm, uznając jednocześnie prawo Ukraińców do własnego państwa, jednak wyłącznie na obszarach położonych na wschód od polskiego stanu posiadania. Wkrótce Ukraińcy pod wodzą Semena Pctlury, doznający klęsk tak od bolszewików jak i białych generałów, zwrócili się o pomoc do Polski. We wrześniu zawarto porozumienie, w którym zobowiązano się do wspólnej walki z bolszewikami; przebieg granicy ustalono na rzece Zbrucz.

W tym czasie terenem zaciętych walk stal się również północny odcinek granicy wschodniej. Na stopniowo opuszczane przez wojska

ri l °! ^biiofeko

niemieckie obszary, od zachodu wkraczały wojska polskie, od wschodu i*. Armia Czerwona; rolę swoistego języczka u wagi odgrywały siły dirojne powstających lokalnie organizmów państwowych (litewskiego i białoruskiego). W sytuacji sprzecznych interesów terytorialnych i ideologicznych (rewolucja światowa vcrsus państwa narodowe) i m ię stawało się nieuniknione.

Iłu pierwszych starć polsko-sowieckich doszło nad Niemnem zimą 1919 roku. W tym czasie Armia Czerwona obaliła samorządowe li»*lyiticje białoruskie, a po zajęciu Wilna stworzona została przez nią I llewsko-Białoniska Socjalistyczna Republika Rad, która okazała się c tlnak tworem efemerycznym. Nie przyniosła też powodzenia próba !>• •(«tzumicnia się władz polskich z Litwinami, którzy odrzucali polskie i ■ /enia do Wilna. Był to poważny cios zadany koncepcji Icderacyj-n« | Piłsudskiego, co oznaczało także konieczność zbrojnego pr/eciw-i iwicnia się oporowi Litwinów. Aspiracjom litewskim po części .ju/yjała l^;rancja, szukająca na tym obszarze korzystnych uregulowań im wypadek przyszłej w-ojny z Niemcami.

Tymczasem w wyniku polskiej ofensywy, w kwietniu zostało 'dobyte Wilno. Wydana wówczas przez Piłsudskiego odezwa do mu s/kańców byłego Wielkiego Księstwa zapowiadała uregulowanie łnliiMi tego obszaru w duchu poszanowania prawa narodów do uiiosianowienia. Brano także pod uwagę przekazanie Wilna państwu litewskiemu, jednakże tylko w przypadku pozostawania przez nic

■    icislym federacyjnym związku z Polską. W obliczu rozwoju wyda-i . u nic okazało się to jednak możliwe. Zajęcie Wilna przez Polskę I itwini uznali za okupację, na co Sejm odpowiedział odezwą, w której il-iwiidził historycznych praw Rzeczypospolitej do Wilcńszczyzny, m mieszka tej przez większość polską i związanej kulturowo z Polską, i >iilv/c zaostrzenie stosunków pomiędzy obydwoma państwami spo-

■    udowaly działania dywersyjne Litwinów na Suwalszczyźnic oraz

.pieruna przez Polskę nieudana próba zamachu stanu na Kowieńsz-

■    /y/nic. Względne uporządkowanie spraw tego obszaru przyniosło i "/graniczenie obszaru Litwy i Polski wzdłuż tzw. Linii Focha, /ąoilnie z jej przebiegiem Litwa Środkowa z Wilnem pozostała przy Tulsce, gdy Kowieńszezyzna przypadła państwu litewskiemu.

Nic było również pokoju na obszarze Białorusi. W sierpniu 1919 mku wojska polskie zajęły Mińsk, a wydana wówczas odezwa zapo-\s i.ulała swobodne określenie przyszłości tych ziem przez miejscową