PICT4919

130 Metody nauczpnia

—    prawidłowy dobór zdań,

—    posiadanie rozwiązań zadań.

Przy doborze zadań należy przestrzegać stopniowania trudności, różnicowania charakteru zadań, dostosowania ich do posiadanych wiadomości i poziomu umysłowego. Posiadanie własnego rozwiązania zadania pozwala na ocenę stopnia trudności, ustalenie czasu na jego rozwiązanie, ewentualnie sprawdzenie, czy w zadaniu nie ma elementów nieznanych, a także lepsza organizację przebiegu liczenia i możliwość bieżącej kontroli poprawności obliczeń.

Oprócz ćwiczeń, do metody tej należą także zajęcia laboratoryjne wykonywane w laboratoriach w formie eksperymentów lub ćwiczeń, niekiedy mających także charakter problemowy. Również różnego rodzaju praktyczne zajęcia w ośrodkach lub szkołach zawodowych należą do tego rodzaju metod nauczania.

Zalicza się tu także pracę z książką, podręcznikiem i innymi pomocami, chociaż wiele wspólnego łączy tę pracę z metodami opartymi na słowie.

Formy korzystania z podręcznika lub specjalnie dobranego innego tekstu mogą być następujące:

—    wykorzystanie podręcznika jako źródła wiedzy,

—    wykorzystanie podręcznika do samodzielnej pracy uczniów,

—    przygotowanie odpowiedzi na postawione przez nauczyciela problemy, pytania,

—    opracowanie treści podręcznika na podstawie własnych dyspozycji, pytań i tez.

Do samodzielnego posługiwania się książką należy uczestników przygotować

przez rozwijanie umiejętności czytania ze zrozumieniem oraz robienia notatek. Wskazane jest również posługiwanie się materiałami pomocniczymi, jak słowniki, encyklopedie, roczniki statystyczne.

Do metod praktycznych należą także metody pomiaru o różnym charakterze: pomiar odległości, wagi, analiza rodzajów składników, skuteczność sposobu i form działania, sprawność urządzeń. Są to ważne dla pełnego rozwoju wiedzy i umiejętności metody.

6. Nauczanie programowane

Obok pojęcia metody programowania, używanego w układzie metod nauczania, spotykamy również określenie nauczanie programowane; chodzi tu raczej o system nauczania, o sposób nauczania. Umożliwia to w znacznie większym stopniu realizowanie określonych zasad, które warunkują osiągnięcie dużych efektów w przyswajaniu trudnych treści.

Nauczanie programowane można określić jako nauczanie za pomocą odpowiednio przygotowanych tekstów. Teoretyczną podstawę nauczania programowego stanowią następujące zasady ogólne²:

2

Cz. Kupisiewicz. Podstawy dydaktyki ogólnej, op. ciL. s.

185.

a)    podział materiału na niewielkie, ściśle ze sobą powiązane porcje (dawki),

b)    aktywizowanie studiujących przygotowany tekst,

c)    natychmiastowa ocena każdej odpowiedzi uczącego się,

d)    indywidualizowanie tempa i treści uczenia się,

e)    empiryczna weryfikacja tekstów programowanych.

Czynnością poprzedzającą opracowanie tekstu programowanego jest dokonanie strukturyzacji treści nauczania, czyli ustalenie pojęć i zasad ogólnych, które mają być poznane. Zaprogramowaną wiedzę uczeń ma opanować samodzielnie, bez pomocy nauczyciela. Teksty programowane występują w różnych odmianach — jako teksty o konstrukcji liniowej i konstrukcji rozgałęzionej.

Teksty zawierają porcję informacji, które dla ułatwienia pracy są ujęte w ramki albo oddzielone poziomymi liniami. Po porcji informacji następuje tekst kontrolny, zawierający luki lub odpowiedzi alternatywne, które uczeń powinien uzupełnić lub ustalić właściwą odpowiedź. Dla samodzielnej kontroli poprawności odpowiedzi tekst programowany zawiera również (z brzegu strony, na innej stronie lub kilka wierszy niżej od miejsca z lukami) prawidłowe odpowiedzi.

Do ekspozycji tekstów programowanych służą podręczniki programowane oraz maszyny dydaktyczne. Do maszyn dydaktycznych³ zaliczamy:

—    informatory, przeznaczone do przekazywania uczniom nowych wiadomości,

—    egzaminatory, służące do egzaminowania uczniów,

—    repetytory, pomocne przy powtarzaniu wiadomości,

—    trenery, stosowane w celu kształcenia pożądanych umiejętności praktycznych.

Nauczanie programowane jest cenioną metodą w procesie kształcenia, ale jest to

rozwiązanie tak kosztowne, że ogranicza możliwości upowszechnienia czy nawet rozwinięcia.

Nauczanie programowane nie jest w Polsce powszechnie stosowane, gdyż brak odpowiednich podręczników, jak i maszyn. Doświadczenie z zakresu nauczania programowego uzyskane za granicą nie sugeruje stosowania go jako metody uniwersalnej, gdyż nie we wszystkich typach treści daje ona spodziewane efekty.

Z tego względu za najwłaściwsze uważa się harmonijne łączenie i wzajemne uzupełnianie nauczania programowanego z innymi metodami.

7. Wybór metod nauczania

Wybór metod nauczania w procesie dydaktycznym jest uzależniony od celów, treści i zadań dydaktycznych oraz poziomu kształconej grupy. Nie oznacza to wcale, że poszczególnymi metodami należy posługiwać się tylko przy określonych treściach. Przekazywanie gotowych informacji jest równie niewskazane, jak niedocenia-

E. Berezowski, Maszyny dydaktyczne, op. cii.