Rdza grochu cz 1

Młode

teliospory

Dojrzałe

teliospory

Cykl rozwojowy rdzy może przebiegać na lednym żywicielu, mówimy wówczas o rdzach iflrinnfłnmr>wyrh lub na dwóch żywicielach Zmiana żywiciela rdzy

Na podstawie rodzajów form zarodnikowania rdze czielimy na pełnocyklowe, obejmujące rodzaje zarodników: 0 - I - II - III i niepet-nocykJowe, u których występują tyikc niektóre rodzaje zarodników.

W zależności od rodzaju cyklu rozróżnia $:ę osiem typów rozwojowych rdzy: rdza pełnocyklowa - Eu-Uredinales 0. I. II. III

rdza niepełnocyklowa - Brachy-Uredinales 0. II. III

rdza niepełnocyklowa - Opsis-Uredinales 0.1. -. III

rdza nieDełnocyklowa - Hypo-Uredinales 0. -. III

rdza nieoełnocyklowa - Hemi-Uredinales -. II. III

rdza niepełnocyklowa - Ento-Uredinales

0.1. -

rdza niepełnocyklowa - Micro-Uredinales

-    - Ula

rdza niepełnocyklowa - Lepto-Uredinales

-    -. Hlb.

a - teliospory kiełkujące po okresie spoczynku.

b - teliospory kiełkujące bez okresu spoczynku.

u rdzy __

dwudomowych jest dziedziczną cechą gatunku i wiąże się ze zmianą fazy ladrowe: z ha-ploidalnę; w dikariotyczną. Zmiana ta dokonuję się poprzez eciospory. tworzące się na pierw- : •*• szym żywicielu, w którym rozwija się grzybnia hapioicaina. bciosoory iako zarodniki dikarló-tyczne nie mogą zakazać żywiciela, na którym powstały, i przenoszą chorooe na inny, nieraz bardzo odmienny systematycznie gatunek rośliny. Przykładami rdzy dwudomowych może - v • być rdza żdżbłowa zbóż i traw, której żywicielami są berberys i zboża oraz trawy, lub rdza weimutkowo-porzeczkowa.    i#'

Rdze jako patogeny roślin wyróżniają się licznymi cechami biologicznymi i epiaemiolo- . J

gicznymi. Spośród 5 typów zarodników tylko 3 są zdolne do zakażania roślin, są to: bazy-diospory, ecjospory i urediniospory. Rola każdego z tych zarodników w rozwoju epidemii jest odrębna. Bazydiospory zakażają rośliny tworząc strzępki kiełkowe wrastające przez skórkę pokrytą kutykulą. Strzępki kiełkowe wyrastające z ecjospor i urediniospor wnikają do tkanek pPzez sżparki. bardżo^ważną cechą epidemiologiczną rdzy jest zdolność zarodników do kiełkowania bez kropli wody. Źdolrość tę, oprócz rdzy, mają jeszcze mącz-niaki prawdziwe. Rdze pasożytując nie zabijają gwałtownie tkanek roślin. Jako typowe pasożyty bezwzględne są patogenami biotro-ficznymi, żyją przez długi czas na porażonych organach, powodując stopniowe 'wyczerpanie składników pokarmowych. Objawy rdzy występują najpierw w postaci chlorotycznycfi plam, a następnie małych razawycn podu-śzeczek. stanowiących uredima grzypą" w miarę rozwoju choroby porażone organy, głównie liście, stopniowo żółkną i przedwcześnie zamieram.

E-pidemi&rdzy mają gwałtowny przebieg i bardzo duzv zasięg występowania. obej-mujący całe kraje, a nawet kontynenty. Epi-oemie rdzy żdżółowej w Ameryce Północnej obejmują strefę od Meksyku, przez środkowe i zachodnie stany USA. az do Kanady. Tak auzy zasięg jest możliwy wskutek występowania licznych pokoleń urediniospor. z którymi choroda przenosi się na północ z pierwotnego ogniska na południu, gdzie wegetacja pszenicy jest znacznie wcześniejsza. Zarodniki letnie - urediniospory rozsiewają się w ogromnych ilościach i są przenoszone wiatrem na odległość setek, a nawet tysięcy kilometrów. Zarodniki te chwytano z powietrza specjalnymi filtrami na wysokości ponad 8000 m.

Grzyby z rzędu Uredinales są wrażliwe na niektóre fungicydy. Najlepsze wyniki w zwalczaniu rdzy dają fungicygy z grupy związków tnazolowycn I w mniejszym stopniu benzimi-dazolowych. karboksyanilidowych i triforyny. Z preparatów zapobiegawczych dcore wyniki daje mankozeb. Dużą rolę w ochronie zbóż przed rdzami odgrywa uprawa odmian odpornych.

Wśród gatunków rdzy występuje wiele pasożytów wyspecjalizowanych, przystosowanych do jednego żywiciela, oraz patotypów przystosowanych do określonych edmian roślin uprawnych.

Najczęściej występujące w Polsce grzyby rdzawnikowe należą do rodzajów: Uromyces, Puccinia, Melampsora. Phragmidum I Cro-nartium.

Rdze roślin motylkowatych

Uromyces spp.

Rośliny motylkowate są porażane przez liczne grzyby rdzawnikowe z rodzaju Uromyces. Niektóre z gatunków Uromyces mają kilka roślin żywicielskich z rodziny motylkowatych, a liczne są przystosowane do jednego żywiciela. Choroby te występują powszechnie we wszystkich rejonach uprawy warzyw motylkowatych. grochu i łasoli, oraz roślin pastewnych: wyki. bobiku, łubinów, koniczyny, lucerny i inkarnatki. Większość rdzy roślin motylkowatych pojawia się dość późne w okresie wegetacji, co w znacznym stopniu ogranicza ich szkodliwość w produkcji pasz. Jedną z najbardziej szkodliwych i najlepiej poznanych jest rdza grochu.

Rdza grochu

Uromyces pisi (D.C.) Otth.

Objawy. Rdza grochu występuje na wszystkich nacziemych częściach roślin w postać, jasnobrunatnych, pylących, małych podusze-czek o średnicy do 1.5 mm. Są to uredinia grzyba, w których tworzą się ciemnobrunatne lub czarne telia o podobnych rozmiarach i kształtach, stanowiące skupienia zarodników zimowych - teliospor. Silnie porażone liście grochu żółkną, zamierają i opadają.

Drugim żywicielem grzyba U. pisi jest wilczomlecz Porażony wilczomlecz jest zniekształcony. pędy ma cienkie, żółte, i nie tworzy kwiatostanów. Na dolnej strome liści wilczomleczu pojawiają się żółtopomarańczo-we ecja oraz drobne, czarne spermogonia grzyba.

Etiologia rdzy grochu. Rdza grochu jest rdzą dwudomową. pełnocyklową. Na gatunkach wilczomleczu (Euphorbia cypanssias i E. esula) występują stadia 0 i I (spermacja I ecja). a na grochu stadia II i III (uredinia i telia). Ecjospory są owalne, lekko kanciaste, bezbarwne. pokryte małymi brodawkami, Urediniospory są kuliste lub jajowate, żółte, pokryte kolcami, teliospory są jednokomórkowe, jak

283