SAM72

JHfjHfU    l - " I ggw?    ——, -y—wi

Polacy zamierzali za wszelką cenę zatrzymać Wileńszczyznę. Litewscy politycy byli jednak zgodni, że związek państwowy ze znacznie silniej, szą i znacznie ludniejszą Polską może grozić, jeśli nawet nie wynara-dawiametn narodu litewskiego, to na pewno osłabieniem litewskiej świadomości narodowej.

Tmdno się w sumie dziwić, że Litwini odrzucili ofertę unii z Polską. Skutkiem tego był spór o Wileńszczyznę, który spowodował, że | stosunkach polsko-litewskich zapanowała w następnych kilkunastu latach wręa wrogość. Podczas wojny polsko-radzieckiej Armia Czerwona opanowała kontrolowane wcześniej przez Polaków Wilno oraz Grodno i na mocy specjalnego układu Rosja Radziecka przekazała Wi-leńsiczyznę i obszar wokół Grodna Litwie. W tajnym załączniku Litwini zgodzili się, aby przez przyznane im terytorium mogli podczas walk z Polakami przemaszerować czerwonoarmiści. Co więcej, Litwini wystąpili zbrojnie przeciwko wycofującym się polskim oddziałom, co oznaczało pogwałcenie przez Litwę neutralności w tej wojnie.

Po wycofaniu się Rosjan doszło do tzw. buntu Żeligowskiego. Społeczeństwo polskie i polscy mieszkańcy Wileńszczyzny byli zgodni, że Wilno musi być odzyskane. Obawiając się międzynarodowych komplikacji i potępienia Polski jako agresora na forum Ligi Narodów, Piłsudski upozorował bunt części polskich oddziałów. Generał Lucjan Żeligowski ogłosił fikcyjne wypowiedzenie Piłsudskiemu posłuszeństwa i ząjąl zbrojnie Wileńszczyznę. Oczywiście mało kto wierzył w te wyjaśnienia o rzekomym buncie, lecz pozory zostały zachowane. Przy pośrednictwie Ligi Narodów podpisano rozejm, ale polsko-litewskie rokowana w sprawie Wilna nie przyniosły rezultatu.

Wówczas polscy mieszkańcy spornego obszaru ogłosili powołanie tzw. Litwy Środkowej, wybrali swój parlament, tzw. Sejm Wileński, który następnie ogłosił przyłączenie tego terytorium do Polski (marzec 1922 r.). Francja i Wielka Brytania wyraziły jednak swoje niezadowolenie z polskiej polityki faktów dokonanych. W odpowiedzi państwo litewskie (ze stolicą w Kownie) nie uznało tego aktu i zerwało

wszelkie kontakty z Warszawą. Przez następne szesnaście lat pomiędzy dwoma krajami panowała wrogość. Na Litwie wytoczono nawet pośmiertny proces królowi Władysławowi Jagielle, którego oskarżono o zdradę swej litewskiej ojczyzny - zapadł wyrok skazujący. Dopiero w marcu 1938 r. Polska w dosyć dramatycznych warunkach wymusiła na Litwie nawiązanie stosunków dyplomatycznych. Gdy zastrzelony został polski strażnik graniczny, rząd w Warszawie na drodze ultimatum zażądał od rządu w Kownie nawiązania stosunków. Z obawy przed interwencją zbrojną, Litwa ugięła się i przystała na ten warunek.

Zatwierdzenie polskiej granicy z Litwą i z Rosją Radziecką nastąpiło 15 marca 1923 r., kiedy granice te uznała Rada Ambasadorów państw zachodnich (Rada Ambasadorów; Konferencja Ambasadorów - międzynarodowy organ wykonawczy kończącego 1 wojnę światową traktatu wersalskiego, działający w latach 1920-1931). Wiązało się to z tym, że w traktacie wersalskim zobowiązano Polskę, by nie tylko granica Polski z Niemcami, lecz także pozostałe granice zostały zatwierdzone przez państwa alianckie. W ten sposób w 1923 r. granice Polski zyskały aprobatę międzynarodową.

Bardzo dobrze rozwijała się współpraca bilateralna z Rumunią. Naczelnik Państwa, Piłsudski, we wrześniu 1922 r. złożył wizytę królowi rumuńskiemu Ferdynandowi I, podczas której zamanifestowano żywotność sojuszu pomiędzy tymi dwoma państwami. Polsce chodziło przy tym o zmianę konwencji wojskowej, idącą w kierunku dalszego jej rozszerzenia i pogłębienia. Stało się to 16 września 1922 r. i nowy dokument zakładał - w wypadku zaatakowania jedną ze stron w warunkach stanowiących casus foetkris (przypadek, który w myśl zawartej umowy międzynarodowej zobowiązuje państwa sprzymierzone do wspólną akcji) - obowiązek niezwłocznego przystąpienia do wojny przez drugą ze stron. Umowa ta była jednak wymierzana jedynie przeciwko ZSRR. Tym samym sojusz z Rumunią wyraźnie się zacieśniał Umowa ta zyskała szczególnie na znaczeniu po wybuchu D wojny światowej. Wobec agresji Niemiec (1 września 1939 r.) i ZSRR (17 września 1939 r.)

35 I