SAM96

Włkle IMstwo Podziemne - tajne struktury państwa polskiego istniejące w czasie II wojny światowej, podlegające rządowi Rp na uchodźstwie. Jeszcze podczas działań wojny obronnej w 1939 r. powstała Służba Zwycięstwu RMd - organizacja wojskowa mająca prowadzić dalszą walkę przeciw okupantom w konspiracji. W listo padzie 1939 r. została przekształcona w Związek Walki Zbrojnej (ZWZ). podlegający rządowi emigracyjnemu, a następnie 14 lutego 1942 c w Armię Krajową (AK) pod dowództwem gen. Stefana Roweckiego *>d koniec 1942 c AK liczyła okoto 200 000 żołnierzy I by-ta największą podziemną armią w okupowanej Europie. Główne jej zadanie iniTigiY na gromadzeniu sił do uderzenia w chwili załamania się Niemiec ftowadzrta dzisUtnoU dywersyjną: atakowała niemieckie posterunki, wykolejała transporty wojskowe przeznaczone na front wschodni, wysadzała mosty, odbijała więźniów. Angażowała tym samym oferzymie siły wroga, które nie mogły być użyta na froncie. W Warszawie działał ponadto Delegat Rządu na Kraj w randze wicepremiera Podlegały mu wydziały: wywiadu, dywersji, oświaty, sądownictwa i polityki. Działały konspiracyjne sądy. których wyroki nie tyto wykonywano, ale też ogłaszano w podziemnej prasie (około 1400 tytułów, z czego 17 wychodziło przez całą okupację; na przełomie 1943/1944 wydawano ok. 250 000 egzemplarzy czaso-ptog. Rzez całą okupację działały tajne, podziemne szkoły, w tym na terenie Generalnej Guberni (GG) prawie 2000 szkól średnich.

Podziemne wyższe uczelnie wykształciły prawie 10 000 studentów.

Działały podziemne teatry w prywatnych mieszkaniach. Ponieważ ruch oporu w okupowanej Polsce obejmował prawie wszystkie dziedziny życia, tajne struktury podporządkowane rządowi emigracyjne-mu nazwano Polskim Państwem Podziemnym. Byt to jedyny taki fanomtn w okupowanej Europie.

Komitet zorganizował też wymianę ludności z republikami ZSRR ' - według kryteriów narodowych - w ramach umowy z Białoruska Ukraińską SRR z 9 września oraz Litewską SRR z 22 września. Na j mocy kolejnego dekretu z 7 października powstała Milicja Obywatelska i Urząd Bezpieczeństwa, podlegające resortowi bezpieczeństwa PKWN. Ten aparat terroru wspierany byt przez NKWD ze słynnym J oprawcą, generałem Iwanem Sierowem na czele, który posiadał me- 1 mai nieograniczone uprawnienia. Dekret PKWN z 30 października I ochronie państwa wprowadził wysokie kary (z karą śmierci włącznie) za sabotaż, utrudnianie pracy rad rodowych i sprzeciwianie się I 0 84

realizacji reformy rolnej. Przewidywał też karę śmierci za udział w związkach „mających na celu obalenie demokratycznego ustroju państwa polskiego”. Więzienie groziło nawet za nielegalne posiada-nie radioodbiornika. PKWN rozpętał nagonkę propagandową przeciw AK i innym organizacjom niepodległościowym, określanym m.in. mianem „zaplutych karłów reakcji” czy „sługusów Hitlera". Masowo aresztowanych działaczy opozycji i żołnierzy podziemia osadzano na zamku w Lublinie i w byłym hitlerowskim obozie koncentracyjnym w Treblince. Wielu z nich wymordowano lub wywieziono w głąb ZSRR. Wyroki wydawały sądy wojenne Armii Czerwonej i Wojska Polskiego. W tym ostatnim przypadku zatwierdzali je generałowie: Rola-Żymierski i Karol Świerczewski. Na fali terroru dochodziło do licznych bratobójczych walk pomiędzy Polakami. PKWN na administrowanych przez siebie terenach ogłosił powszechny pobór do wojska. W związku z trudnościami aprowizacyjnymi i brakiem kadr dowódczych udało się zmobilizować około 110 000 żołnierzy (z planowanych 300 000). Ponieważ w „Polsce Lubelskiej” stacjonowała ogromna liczba wojska i trzeba było je wyżywić, Komitet utrzymał w mocy wprowadzone przez Niemców obowiązkowe dostawy płodów rolnych, co wywołało niezadowolenie. Przeprowadził też wymianę pieniędzy, w wyniku której wprowadzono polski zloty, ale przy okazji pozbawiono zrujnowane wojną społeczeństwo oszczędności (Komitet nie dysponował wpływami skarbowymi). Posunięcia te potęgowały nieufność wobec nowej władzy.

Wykorzystując zapal społeczeństwa do odbudowy kraju, PKWN z powodzeniem organizował działania mające na celu uruchomienie elektrowni, linii kolejowych i produkcji przemysłowej. Ta ostatnia odradzała się najwolniej m.in. dlatego, że Armia Czerwona masowo rozkradala park maszynowy w opuszczonych przez Niemców zakładach, wywożąc go do ZSRR. Podejmowały pracę szkoły (w Lublinie nawet uniwersytet), teatry i kina oraz prasa polska, radio i drukarnie (podlegały cenzurze resortu informacji i propagandy).

85 ■