S5007921

150 BARBARA CZARSKA

nowe techniki, formy wyrobów i zwyczaje przenikały tu głównie drogą pośrednią. Sprzyjała temu doskonale rozwinięta wymiana wewnętrzna i zewnętrzna.

Od przełomu IV i III w. pn.e. lub najpóźniej od początku III w. p.n.e., to jest od czasu osiedlenia się na Śląsku pierwszych grup ludności celtyckiej, zaczęły krystalizować się późniejsze, wieloletnie związki z ośrodkami celtyckimi pobliskich terenów Europy środkowej. Wiek I p.n.e. przyniósł z kolei nasilenie kontaktów z sąsiednimi obszarami kultury przeworskiej. Te różne formy wpływów zewnętrznych oraz tradycje miejscowe kształtowały kulturę plemion śląskich i wytwarzały określoną sytuację kulturową, gospodarczą i polityczną. Na ich bazie wyrastały i utrwalały się interesujące nas związki z krajami ościennymi. Panująca wówczas sytuacja znajduje odbicie w materiałach archeologicznych.

W literaturze przedmiotu znane są liczne prace dotyczące dziejów Śląska w okresie lateńskim. Krótki ich przegląd pozwoli jednak zorientować się, jak wiele jeszcze problemów czeka na rozwiązanie.

Charakter monograficzny ma praca H. Segera¹ wydana w. 1896 r., a więc pierwsza tego typu dla okresu lateńskiego, zwanego przez autora przedrzymskim. W pracy tej omówione zostały wszystkie znane autorowi znaleziska śląskie datowane na lata od 500 p.n.e. do n.e. Były to materiały dość bogate jak na wiek XIX, ale pochodzące głównie z przypadkowych odkryć lub amatorskich badań, zawierały więc często zespoły niepełne, niekiedy pojedyncze groby, z których wybrano tylko bardziej efektowne przedmioty. H. Seger główny akcent położył na określenie chronologii i przynależności kulturowej opracowywanych materiałów. Dużą jego zasługą było jednak zebranie i uporządkowanie romroszonych po różnych wydawnictwach, zbiorach prywatnych i muzeachTZabytków śląskich, często później już niedostępnych. Następne opracowania monograficzne dotyczyły bądź kultury celtyckiej, bądź przeworskiej.

Z kulturą celtycką związana była praca M. Jahna², wydana w 1931 roku, w której autor publikuje pochodzące ze śląskich znalezisk materiały zaliczone do zespołu kultury celtyckiej, wyroby miejscowe wykazujące wpływy celtyckie oraz importy celtyckie. W pracy tej omówione zostały głównie zagadnienia chronologii oraz przynależności kulturowej i etnicznej publikowanych materiałów.

Na bieżąco były też ogłaszane wyniki badań na nowo odkrytych stanowiskach przypisywanych Celtom, jak na przykład cmentarzyska

z Głownlna, pow. Strzelin*, Sobociska, po w. Oława⁴, Siennik Wielkich, pow. Wrocław*, i osada z Nowej Cerekwi, pow. Głubczyce*.

Na Śląsku daleko liczniejsze niż celtyckie były materiały związane z kulturą przeworską z późnego okresu lateńskiego. Odkryte tu do 1945 r. ważniejsze stanowiska tej kultury zostały na ogół opublikowane. Podstawą do typologicznego i chronologicznego uporządkowania materiałów póżnolateńskich była praca J. Kostrzewskiego⁷, wydana w 1919 r. Przedstawiony w niej podział typologiczny zabytków stosowany był przez wiele lat, a w niektórych wypadkach jest i dziś aktualny. Nawiązywali do niego także autorzy opracowań monograficznych śląskiej kultury przeworskiej K. Tackenberg* i Ch. Pescheck*.

K. Tackenberg¹⁰ w opublikowanej w 1925 r. pracy uwzględnił materiały dolnośląskie datowane na okres póżnolateński i rzymski. Chociaż pracę K. Tackenberga od pracy H. Segera dzieliło prawie 30 lat, nie przybyło zbyt dużo nowych, w pełni wartościowych naukowo materiałów. Na uwagę zasługuje opublikowane tu cmentarzysko z Nosocic, pow. Głogów, z kilkudziesięcioma grobami, jedno z najbogatszych dotychczas na Śląsku.

W 1939 r. ukazała się praca Ch. Peschecka¹¹ o ,.wczesnowandalskie j kulturze na Śląsku środkowym datowanej na lata od 100 p.n.e. do 200 n.e. Obok materiałów znanych już z poprzednich opracowań autor opublikował nowe znaleziska ze stanowisk badanych metodycznie, jak na przykład osada we Wrocławiu-Oporowie, cmentarzyska w Kajęcinie, pow. Góra, Wierzbicach, pow. Wrocław, Kotowicach, pow. Trzebnica, i inne.

Oprócz wymienionych opracowań monograficznych ukazało się do 1945 r. kilkanaście sprawozdań z badań wykopaliskowych stanowisk póżnolateńskich z materiałami kultury przeworskiej oraz ‘kilka artykułów poświęconych poszczególnym zagadnieniom, jak na przykład praca

*    W. Hoffmann, Neue Keltenfunde atu Uittelschlesien, „Altschl”, t 9: 1940, s. 22—28.

⁴ Hoffmann, op. cit., s. 10—22.

*    M. J a h n, Neue skythische und keltische Fundę, „Altschl.’', t 4: 1922,

s. 116, 117.

*B. v. Rdchthofen, Neue Ergebnisse der Vorgeschichtsforschung in Ober-schlesien, „Altschl.”, t. 1: 1926, s. 240, 241, 348.

⁷    J. Kostrzewski, Die ostgermanische Kultur der Syatlatłnezeit, Leipzig— Wiirzburg 1919.

⁸    K. Tackenberg, Die Wandalen in Niederschletien, Berlin 1925.

* Cbr. Pescheck, Die frOhwandalische Kultur in Mtttelschlesien, Wrocław 1939.

** Tackenberg, op. cit. ¹¹ Pescheck, op. cit

0 |EES

1

H. Seger, Schlesische Fundę der vorr&mischen Eisenzeit, „SchL Vorz.”, t- 6. 1886, s. 401—458.

2

' J «b n, Die Kelten in Schleeien, Leipzig, 1031.