ScannedImage 10

kadzidłem z Arabią Południową odbywał się przez Wadi al-Hammamat, a ten centralny szlak stał się najważniejszym połączeniem z Arabią Południową.

Iladramawt⁵, który w starożytnych czasach obejmował przybrzeżne kraje Mahra i aś-Sihr •, był właśnie tym krajem sławnym z kadzidła. Zafar, poprzednio miasto, a obecnie rejon na wybrzeżu, był głównym ośrodkiem handlu kadzidłem. Dzisiaj miasto to nazywa się Dufar i jest pod nominalną władzą sułtana Omanu. Tenże Zafar, ośrodek handlowy kraju kadzidła, położony na południowym wybrzeżu, nie powinien być mylony z Zafar wewnątrz kraju, w Jemenie, który był stolicą ITimiarytów⁷. Kadzidłowe drzewo luban, stąd „olibanum", wciąż rośnie w Hadramawcie i w innych częściach Arabii Południowej. Podobnie jak dawniej, Zafar jest wciąż centrum handlu kadzidłem.

Starożytni Egipcjanie nie byli jedynym narodem zainteresowanym wymianą z Arabią. Ich najwcześniejszymi rywalami w handlu wonnymi korzeniami i minerałami byli Babiloóczycy.

STOSUNKI Z SUMERAMI I BABILOŃCZYKAMI

Arabia Wschodnia graniczyła z Mezopotamią. Pierwsi mieszkańcy tego rejonu, Sumerowie i Akadyjczycy, już około czwartego tysiąclecia przed naszą erą nawiązali ścisłe kontakty ze swymi sąsiadami z kraju zachodniego (Amurru) utrzymując z nimi komunikację zarówno drogą lądową, jak i morską.

Źródłem zaopatrującym Sumerów w miedź, metal odkryty najwcześniej i używany w przemyśle, był prawdopodobnie Oman.

Na diorytowym posągu Naram-Sina (około 2171 p. n. e.), wnuka i następcy Sargona (pierwsze wielkie imię w historii semickiej), czytamy, że podbił on Magan, pokonawszy władcę Manium ⁸. Gudea (około 2000 r. p. n. e.), sumeryjski patesi z Lagasz, mówi nam o swej wyprawie, mającej na celu uzyskanie kamienia i drewna z Magan i Meluhha do budowy świątyni. Te dwie sumeryjskie nazwy miejscowości, Magan i Meluhha, najprawdopodobniej oznaczały pierwotnie pewne rejony we wschodniej i środkowej Arabii, a dopiero w okresie asyryjskim nazwy te przeniesiono na bardziej odległe miejscowości na półwyspie Synaj i w Afryce wschodniej. „Magan“ nie może być utożsamiany etymologicznie z „Ma'an", nazwą jednej z oaz w północnym Higazie (obecnie Jordania). Była to prawdopodobnie starożytna kolonia minejska na szlaku karawanowym. W tych napisach klinowych mamy pierwsze wzmianki historyczne o pewnej miejscowości w Arabii i o pewnym ludzie arabskim. „Kraj Morski" występujący w napisach klinowych był położony, zgodnie z ostatnią teorią, w samej Arabii i obejmował zachodnie wybrzeże Zatoki Perskiej aż po wyspę al-Bałirajn (starożytny Dilmun), a być może po an-Nafud oraz na zachód po al-°Aqabę. Nabo-polazar był królem Kraju Morskiego, zanim został królem Babilonu.

Pierwsza wyraźna wzmianka o Arabach występuje w inskrypcji asyryjskiego Salmanazara, który poprowadził wyprawę przeciwko aramejskiemu królowi z Damaszku i jego sprzymierzeńcom Ahabowi i Gundubowi, arabskiemu szejkowi. Spotkanie nastąpiło pod Karkar, na północ od Hania, w 854] r. p. n. e. A oto słowa Salmanazara:

Karkar, jego królewskie miasto, zniszczyłem, spustoszyłem, spaliłem ogniem. 1200 rydwanów, 1200 kawalerzystów, 20 000 żołnierzy Hadad-ezera z Aramu [Damaszku!] ... 1000 wielbłądów Araba Gindibu’

Wydaje się to bardzo naturalne, że nazwisko pierwszego Araba w historycznej wzmiance skojarzone zostało z wielbłądem.

W trosce o bezpieczeństwo dróg handlowych, wiodących przez rozległe imperium asyryjskie ku Morzu Śródziemnemu, Tiglatpilesar III (745 - 727 p. n. e.), założyciel drugiego imperium asyryjskiego, zorganizował całą serię wypraw wojennych przeciwko Syrii i sąsiednim krajom. W trzecim roku swego panowania ściągał daninę od Zabibi, królowej kraju „Aribi“. W dziewiątym roku pokonał inną królowę „Aribi“, imieniem Samsi (Sams lub Samsija). Jego kroniki notują, że w 728 r. p. n. e. szczep Mas’ai, miasto Temai (Tajnia’) i Sabej-czycy (Sab’ai) przysłali mu daninę w złocie, wielbłądach i wonnych korzeniach. Szczepy te żyły najprawdopodobniej na półwyspie Synaj i na północno-wschodnich terenach pustynnych¹. W ten sposób Tiglatpilesar III był pierwszym, który nałożył jarzmo na karki arabskie.

Sargon II (722-705 p. n. e.), zdobywca Karkemisz i Samarii, donosi, że w siódmym roku swego panowania podporządkował sobie między innymi szczepy Tamud (Tamud w Koranie) i Ibadid, „które zamieszkują pustynię i które nie znają ani wysokich, ani niskich urzędników²*, rozbił ich i uprowadził resztę do Samariiⁿ. W tym samym czasie otrzymał od Samsi, królowej Arabii, od wodza Sabejczyków — It^ramary (Jata"amar) i od innych królów Egiptu i pustyni: „złoto, różne wyroby, drogie kamienie, kość słoniową, nasiona klonu (?), różnego gatunku zioła, konie i wielbłądy — jako ich daniny**³. Ten sabejski Ifamar był najprawdopodobniej jednym z Jata'amarów, który nosił królewski tytuł muKarrib^{4 5}, występujący w południowoarabskich inskrypcjach. Podobnie jego następca Kariba-il Saba’, od którego Sennacheryb domagał się daniny, był chyba południowo-zachodnim Arabem występującym w inskrypcjach jako Kariba-il^u. „Daniny** żądane przez Asyryjczyków nie

3*

1

• Luckenbill, t. I, § 611.

'* D. Nielsen, Randbuch der aUarabischen Alłertumekunde, t.. I, Die altarabimhe Kultur, Copenbagen 1927, s. 65.

2

Luckenbilł, t. II, § 17.

3

“ Tamże, t. II, § 18.

4

^u MKRB, niepewna wokalizacja.

5

Nielsen, Randbuch, t. I. s. 75 nn.

35