SDC12836

RUCH LITERACKI

DWUMIESIĘCZNIK

Rok XIX Kraków, styczeń-luty 1978 Zeszyt 1 (106)

JA, ORFEUSZ...

EWA ŁUBIENIEWSKA

Jaworski,

flewicz,    Mistyczny przełom światopoglądowy Słowackiego, przełom, w które

go wyniku dokonała się uderzająca przemiana osobowości twórczej, ujmowany bywa zazwyczaj w badaniach historycznoliterackich jako gwałtowna (konwersja religijna, wynik zetknięcia z Towiańskim i jego doktryną ideologiczną ^x. Rrzy takiej ocenie zjawiska proces tworzenia się pod-Bnia Z grudnia staw nowego systemu wartości usunięty zostaje na drugi plan dociekań 6w kształcenia lub (też zupełnie uchodzi uwagi. A przecież przyjęcie nowej orientacji światopoglądowej wraz z radykalnym ■przewartościowaniem dawnych założeń filozoficznych nie doskonało sdę aktem jednorazowej, arbitralnej decyzji. Dojrzewanie świadomości mistycznej zachodziło w ciągłej dialekty-ćeypojęć filozoficznych z dawnymi nawykami i upodobaniami estetycznymi. Celem tego szkicu jest wyłonienie pewnych antynomii sterujących owym procesem,. wykazanie tak jego złożoności, jak i nie dość konsekwentnego charakteru, nawet wbrew przekonaniom samego poety. Próba ta być może pozwoli odkryć w twórczości Słowackiego po mistycznej iluminacji rysy nieco innego portretu duchowego niż przekazany przez tradycję badawczą monolityczny obraz profety.

Wiosna roku 1842 była dla Słowackiego okresem trudnego i jałowego oczekiwania, o czym świadczy korespondencja poety i relacje jego współczesnych. W (biografii twórczej autora Balladyny wytworzyła się częścio-

¹ Przeświadczenie takie panowało przede wszystkim w polonistyce przedwojennej, zwłaszcza w pracach J. Kleinera; S. Pigonia, J. G. Pawlikowskiego. We współczesnych badaniach nad późną twórczością Słowackiego zagadnienie przełomu, jego przyczyn i przewartościowań związanych z procesem przemiany światopoglądowej, zeszło na plan dalszy.

oa 17

1 — Ruch Literacki 1/78