Siuta Elementy prawa dla ekonomistów rozdział 3 prawo�ministracyjne (6)

Postępowanie administracyjne nie jest przeznaczone do załatwiania spraw określonego rodzaju. Jest ono postępowaniem w pełnym tego słowa znaczeniu ogólnym, tzn. skupiającym sprawy z różnych zakresów działania administracji. Do trybu postępowania ogólnego należą mianowicie wszelkie sprawy, które nie zostały - na mocy wyraźnych przepisów - przekazane do któregoś z postępowań szczególnych.

Rozdział spraw pomiędzy różne tryby postępowania opiera się więc na tej zasadzie, iż dla wydawania pewnych rodzajów decyzji stworzono tryby szczególne (postępowanie wywłaszczeniowe, przymusowe i in.), precyzując dokładnie rodzaj załatwianych w nich spraw, zaś wszystkie pozostałe sprawy obejmuje postępowanie ogólne, bez względu na ich charakter.

W postępowaniu administracyjnym ogólnym podejmowane są decyzje w sprawach budowlanych, sanitarnych, drogowych, mieszkaniowych, rolnych, leśnych, przemysłowych, melioracyjnych i in. Jak widać, różnorodność spraw jest wielka. Zarówno wydanie prawa jazdy, jak i nakazu rozebrania balkonu grożącego zawaleniem - następuje w sposób przewidziany przepisami postępowania administracyjnego ogólnego.

Przepisy regulujące zasady, formy i tryb postępowania administracyjnego zawarte są w kodeksie postępowania administracyjnego (k.p.a.) z 14 czerwca 1960 r.

m

2. Zasady postępowania administracyjnego

Do podstawowych zasad postępowania administracyjnego należą:

1)    zasada prawdy obiektywnej,

2)    zasada udziału stron w postępowaniu,

3)    zasada kontroli społecznej nad postępowaniem administracyjnym,

4)    zasada uwzględnienia z urzędu interesu społecznego i słusznego interesu stron.

Zasada prawdy obiektywnej oznacza ciążący na organie administracyjnym prowadzącym postępowanie obowiązek dążenia do możliwie najwierniejszego odtworzenia rzeczywistego stanu faktycznego, na podstawie którego ma nastąpić wydanie decyzji. Rozstrzygnięcie sprawy może nastąpić wówczas, gdy okoliczności sprawy są w pełni wyjaśnione, a więc gdy znana jest cała prawda. Realizacja zasady prawdy obiektywnej wymaga od organu administracyjnego zachowania całkowitego obiektywizmu w ocenie okoliczności sprawy i istniejących dowodów.

Zasada udziału stron w postępowaniu oznacza, że postępowanie administracyjne toczy się przy aktywnym udziale zainteresowanych treścią przyszłej decyzji stron. Jest to niezbędne przede wszystkim z uwagi na konieczność wiernego ustalenia stanu faktycznego, co bez wyjaśnień stron, a więc osób najlepiej zorientowanych, nie byłoby z reguły w pełni możliwe. Ponadto rozstrzygnięcie sprawy bez wysłuchania zainteresowanych czy zainteresowanego, bez zaznajomienia się z jego życzeniami i propozycjami, mogłoby prowadzić do wyników niepożądanych - zarówno społecznie, jak i z punktu widzenia interesów jednostki.

Zasada kontroli społecznej nad postępowaniem administracyjnym wynika z tego, że społeczeństwo jest żywotnie zainteresowane w ścisłym przestrzeganiu prawa przy wydawaniu decyzji administracyjnych. Społeczeństwu zależy na wyeliminowaniu wszelkich przejawów naruszania praworządności - korupcji i podobnych zjawisk o wielkiej szkodliwości.

Zasada kontroli społecznej znajduje zastosowanie w kilku rozwiązaniach proceduralnych. Jednakże - jak już wyżej wspomniano - żadna z licznych form społecznej kontroli nad działalnością administracji nie odznacza się rzeczywistą skutecznością.

Zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu stron zmierza do podkreślenia, iż organ administracyjny powinien mieć na uwadze z jednej strony interes społeczny, z drugiej zaś nie wolno mu dopuścić do naruszenia słusznego interesu uczestnika postępowania. Przez słuszny interes należy rozumieć taki interes strony, który nie pozostaje w kolizji z przepisami prawa i zasadami współżycia społecznego.

Obowiązek uwzględniania interesów uczestników postępowania jest konsekwencją faktu, że administracja istnieje dla obywateli i im powinna służyć. Wyrazem tej zasady są liczne postanowienia kodeksu postępowania administracyjnego nakładające na organ administracji konkretne obowiązki względem stron, np. obowiązek dbania o to, by strona nie poniosła szkody wskutek nieznajomości prawa, pouczenia o terminach odwołania itd.

Poza omówionymi zasadami, mającymi charakter podstawowy, postępowanie administracyjne opiera się na szeregu zasad pomocniczych. Należą do nich:

1)    zasada odrębności postępowania administracyjnego,

2)    zasada oficjałności,

3)    zasada względnej jawności,

4)    zasada dwuinstancyjności,

5)    zasada swobodnej oceny dowodów,

6)    zasada dyspozycyjności,

7)    zasada prostoty i koncentracji,

8)    zasada ograniczonego formalizmu,

9)    zasada trwałości decyzji administracyjnej.

3. Przebieg postępowania administracyjnego

Wszczęcie postępowania administracyjnego może nastąpić zarówno z urzędu (z inicjatywy samego organu), jak i na wniosek stron.

Pierwszą decyzją organu administracyjnego jest stwierdzenie, czy jest organem właściwym do wydania decyzji. Są organy różnych szczebli: wojewódzkie, centralne i każdy z nich ma swój zakres spraw. W kraju działa kilkanaście równorzędnych organów wojewódzkich. Zależnie od tego mówimy o właściwości rzeczowej i właściwości miejscowej organów

7* 99