skan147

reactunts). Większość białek ostrej fazy powstaje w hepatocytach; niektóre z nich syntetyzowane są także w monocytach, fibroblastach, adipocytach lub komórkach śródbłonka. Do białek ostrej fazy należą przede wszystkim:

-    białko C-reaktywne (ang. C-reactive protein, CRP; tak nazwane, ponieważ wiąże się z wielocukrem C dwoinki zapalenia płuc); oznaczanie stężenia CRP w osoczu krwi (w czasie odczynu ostrej fazy wzrasta ono u człowieka nawet tysiąckrotnie w porównaniu z warunkami prawidłowymi) jest wykorzystywane do monitorowania przebiegu procesu zapalnego i oceny efektywności stosowanego leczenia;

-    amyloid surowiczy A (ang. serum amyloid A, SA A) jest grupą apolipo-protein o stosunkowo niewielkiej cząsteczce; wiążą się one z lipoproteinami o wysokiej gęstości (ang. high density lipoproteins, HDL)\ SAA jest bliski chemicznie amyloidowi tworzonemu w przebiegu skrobiawicy, która może rozwinąć się w warunkach zapalenia przewlekłego;

-    białka układu krzepnięcia krwi: fibrynogen (czynnik I), czynnik von Wil-lebranda (glikoproteina tworzona w komórkach śródbłonka, chroniąca czynnik VIII);

-    inhibitory enzymów proteolitycznych: inhibitor aktywatora plazmino-genu,a_rantychymotrypsyna,a_rantytrypsyna i in.;

-białka nośnikowe i inne: haptoglobina (wiążąca hemoglobinę i zapobiegająca utracie żelaza), hemopeksyna (p_rglobulina wiążąca wolny hem), ce-ruloplazmina (ferroksydaza; jednocześnie białko nośnikowe dla miedzi), białko wiążące mannan (ma właściwości opsoniny) i in.;

-    niektóre składniki układu dopełniacza (zwłaszcza C3).

Równocześnie synteza niektórych innych białek (albumin i transferryny) zmniejsza się. Stosunek ilościowy albumin do globulin zmienia się na korzyść globulin (w wątrobie obniża się synteza albumin, zwiększa natomiast synteza globulin a oraz globulin v, czemu odpowiadają zmiany stężenia tych białek w osoczu krwi ); prowadzi to (pewne znaczenie ma ponadto jednoczesne zwiększenie tworzenia fibrynogenu) do przyspieszenia opadania krwinek czerwonych, tj. dodatniego odczynu Biernackiego*.

W czasie odczynu ostrej fazy zwiększa się tworzenie granulocytów segmentowanych obojętnochłonnych, czemu w obrazie morfologicznym krwi obwodowej odpowiada hiperleukocytoza oraz tzw. przesunięcie w lewo. tj. większy odsetek młodych postaci granulocytów (por. rozdz. 18).

Białka ostrej fazy wykazują wielokierunkowe działanie na rzecz efektywności obrony makroorganizmu: neutralizują działanie czynników wywołujących zapalenie, minimalizują miejscowe uszkodzenie tkanki, usprawniają procesy odnowy i naprawy. Odczyn ostrej fazy jest więc dla ustroju reakcją

Edmund Biernacki (1866-191 1), lekarz polski pracujący w Warszawie i Lwowie.

147