skanowanie0004

Analiza porównawcza celów założonych powiatowych centrów pomoc® rodzinie (pcpr) i gminnych ośrodków pomocy społecznej (gops) przeprowaB dzona przez Marka Rymszę¹ dowiodła, że badane instytucje różnią si* poziomem pomocy (podstawowy - gops, specjalistyczny - pcpr), rodzajertfl świadczeń (pieniężne - gops, poradnictwo, doradztwo - pcpr), kryteriami^ selekcji klientów (dochodowe - gops, brak kryterium - pcpr), typem interS wencji socjalnej (ratownictwo - gops, profilaktyka - pcpr), metodami intera wencji socjalnej (praca z przypadkiem - gops, metoda środowiskowa - pcprM Gminne ośrodki pomocy społecznej z założenia realizują model rezydualna pomocy zakładający krótkotrwałe wsparcie, podczas gdy powiatowe centrali pomocy rodzinie reprezentują model instytucjonalny, tzn. profilaktykę, w któ-ff rej kryterium pomocy jest potrzeba. Inne jest także pochodzenie klientów* klienci powiatów znajdują się w instytucjach pomocy stacjonarnej, gmid® - w środowisku zamieszkania. Doświadczenia pierwszych lat funkcjonowania* systemu dowiodły, że powiatowe centra nie przejęły funkcji pomocy rodziniJS koncentrując uwagę na placówkach pomocy stacjonarnej i kilku określonyclffi ustawowo kategoriach klientów: rodzinach zastępczych, niepełnosprawnych!® uchodźcach i wychowankach placówek opiekuńczo-wychowawczych. JakiS wskazuje Halina Lipkę², powołanie powiatowych centrów pomocy rodzinie® stworzyło szansę rozwoju służb społecznych poprzez upowszechnienie n^j® poziomie powiatu metod pracy socjalnej rzadko stosowanych przez pracowl* ników gminnych ośrodków pomocy społecznej. Chodzi głównie o metodę 1 środowiskową i uczestnictwo służb społecznych w kształtowaniu lokalnej* polityki społecznej. Sprzyjała temu lepsza możliwość współpracy służb spo|R lecznych z sektorem pozarządowym przez np. uwzględnienie roli organizacji* pozarządowych w rozwiązywaniu lokalnych problemów społecznych oraiT możliwość użycia bądź budowy lokalnego kapitału społecznego wokół pof| wiatowych strategii rozwiązywania problemów społecznych. Ze względu nafg niematerialny charakter pomocy w powiecie liczono-na rozwój pracy socjal-| nej, szczególnie metody środowiskowej. Tworzenie lokalnych, powiatowych! służb obejmujących swym działaniem wszystkie rodziny, miało zmniejszać* efekt stygmatyzacji jako skutek korzystania z pomocy społecznej. Zakładano* bardziej racjonalne tworzenie i wykorzystanie lokalnej infrastruktury spcjal* nej. Wymienione atuty nowej organizacji pomocy społecznej po reformie® 1999 r. zostały zaprzepaszczone, zdaniem Lipkę³, z powodu braku środków* finansowych na realizację zadań, przypadkowy lub upolityczniony dobór| kadr oraz przyjęcie koncepcji wzajemnej niezależności gminnych i powiato-1 wych organizacji pomocy społecznej. Brak współpracy placówek pomocy społecznej dotyczy nie tylko relacji gmina - powiat, ale także stosunków powiat - województwo. Brak nadzoru organizacji szczebla wojewódzkiego w zakresie pomocy społecznej wynika z braku rozwiązań systemowych, regulujących współpracę z urzędem marszałkowskim i wojewodą, organami nadrzędnymi, kontrolującymi i nadzorującymi realizację zadań pomocy społecznej. W tej sytuacji koordynacja działań wydaje, się potrzebą chwili. Jak zauważa Józefina Hrynkiewicz:

Zaprojektowany w reformie z 1999 foku model stosunków samorządowych wymaga organizacyjnej kultury współpracy i oderwania się od dawnych przyzwyczajeń formowania tożsamości grupowej i więzi społecznych uwzględniających partykularne interesy. Ograniczenia finansowe, wymuszające działania kompensacyjne obok prawa, a niekiedy przeciw prawu, oraz łamanie wymogów doboru członków służb publicznych według ich profesjonalnych kompetencji przyczyniają się do wprowadzenia kultury „rywalizacji roszczeń”¹⁵.

Reprezentatywne badania pomocy społecznej po reformie administracyjnej 1999 r. przeprowadziła w 2000 r. Janelle Kerlin¹⁶. Analizując politykę przyświecającą reformie, wyróżniła trzy rodzaje jej rezultatów.

1.    Polityka chybiona, która nie osiągnęła zamierzonych celów. Jej przejawem jest scentralizowana polityka fiskalna, co doprowadziło do zatrzymania kompetencji decyzyjnych na szczeblu centralnym, a w efekcie brak decentralizacji systemu fiskalnego ograniczył demokrację na szczeblu powiatu i województwa.

2.    Polityka przeciwskuteczna, ij. taka, która osiągnęła zamierzony cel, ale utrudniając bądź uniemożliwiając realizację innych celów reformy. Przykładami są m.in.: powołanie powiatów grodzkich, co zwiększyło nierówności w dostępie do środków na pomoc społeczną pomiędzy obszarami wiejskimi i miejskimi, komplikacja relacji między szczeblem wojewódzkim i gminnym, decentralizacja niektórych usług specjalistycznych, która uniemożliwiła korzystanie z zysków ekonomii skali, lub wprowadzenie zasady powoływania dyrektorów przez starostów, co doprowadziło do upolitycznienia tych stanowisk i ograniczyło szanse na stworzenie profesjonalnej służby cywilnej w pomocy społecznej, decentralizacja domów pomocy społecznej, która obniżyła efektywność systemu ich finansowania itp.

3.    Polityka trafna, zgodna z oczekiwaniami. Jako trafną oceniono współpracę powiatowych centrów pomocy rodzinie i innych jednostek lokalnych, co sprzyja powstawaniu nieformalnych więzi między organizacjami pozarządowymi a instytucjami publicznymi i rozwojowi relacji pomiędzy różnymi ^{4 5}

1

   M. Rym sza, Praca socjalna...

2

   H. Lipkę, Współczesne problemy pomocy społecznej, [w:] D. Piekut-Brodzka (red.), ■Sjuremlfl pomocy społecznej u progu XXI wieku, Wyd. Akademii Pedagogiki Specjalnej im. MarijjB Grzegorzewskiej, Warszawa 2002, s. 57-64.

3

   Ibidem, s. 57.

4

¹⁵ J. Hrynkiewicz, Decentralizacja zadań..., s. 192.

5

J. Kerlin, Pomoc społeczna po reformie administracyjnej 1999 r.: Analiza polityki i jej skutków, [w:] E. Leś (red.), Pomoc społeczna. Od kltentyzmu do partycypacji, IPS UW, Warszawa 2002, 8. 131-176.