skanowanie0013 (94)

64 Anna Burzyńslm

poświęcony równie monumentalnej (bo liczącej około dziewię-j ciuset uczestników) konferencji, zorganizowanej przez Unit fon Criticism andInterpretive Theory Uniwersytetu Illinois¹. Autorzy przedmowy do tego tomu: Cary Nelson, Paula A. Treichlerj i Lawrence Grossberg słusznie zwracali uwagę na „eksplozję”’ zainteresowań badaniami kulturowymi². Już samo tylko wyliczenie szczegółowych problemów i tematów poszczególnych referatów (w tym np. płeć kulturowa i seksualność, rasa i et-niczność, polityka tożsamości, polityka estetyki, polityka dy-scyplinarności, dyskurs i tekstualność, pedagogika, kolonializm i postkolonializm itp.) mogłoby stanowić odrębny, całkiem obszerny referat. Literatura zajmowała w tej kulturowej mozaice na ogół albo pozycję jednego z wielu równoprawnych dyskursów kulturowych, albo, znacznie częściej, występowała w roli miejsca przecinania się rozmaitych dyskursów kulturowych, skupianych jak w „soczewce” w tekście literackim. Taki właśnie „mozaikowy” charakter miała mieć również proponowana tu metodologia. Metodologiczny drięolage, jak określali to autorzy, nie przewidywał bowiem ani jedynej, uprzywilejowanej metody badań, ani też nie ograniczał możliwości wyboru, ani wreszcie nie zabraniał korzystania z wielu metod naraz. Wprost przeciwnie - wybór metody, techniki analitycznej czy sposobu interpretacji motywowany był jedynie względami ich praktycznej użyteczności w danym momencie analizy: analiza tekstualna, semiotyka, dekonstrukcja, analiza fonemiczna, psychoanaliza, analiza treści i inne mogły być w jednakowym stopniu użyte c z n e³, wszystkie one bowiem (...) mogły przyczynić się do pogłębienia wglądu i poszerzenia wiedzy dotyczącej danej kwestii⁴.

Ostatecznie więc interkulturowa wizja literaturoznawstwa pociągała za sobą pluralizm metodologiczny, oznaczała także możliwość jednoczesnego korzystania z najrozmaitszych zdobyczy dwudziestowiecznej humanistyki.

Otwierając z kolei wydany w 1985 roku tom pt. Criticism in the University, Gerald Graff i Reginald Gibbons podkreślali, że to właśnie badania kulturowe dają realne szanse na uzdrowienie badań literackich po okresie zastoju. Dzięki nim bowiem „uważne czytanie”, które niewątpliwie nadal jest jednym z najważniejszych obowiązków badaczy literatury, nie zostaje zawieszone w próżni, nie zatraca związku ze swoimi kontekstami historycznymi, filozoficznymi-i społecznymi⁵. Podobne założenia przyświecały założonemu w J985 roku czasopismu ..Cultural Cri-tique”, wydawanemu przez University of Minnesota, a skoncentrowanemu, jak deklarowali jego redaktorzy, na „interpretacji kulturowej”, oznaczającej konieczność

współdziałania badań literackich, filozoficznych, socjologicznych i antropologicznych i połączenie metod marksistowskich, feministycznych, psychoanalitycznych i poststrukturalistycznych⁶.

Z czasopismem tym związani byli przede wszystkim badacze i badaczki o orientacji lewicowej i feministycznej, między innymi: Jameson, Lentricchia, White, Bove, Chomsky, Arono-witz, Said, Spanos, Spivak i Jardine, a także Eagleton, Heath, Mac Cabe i Williams⁷. Począwszy od połowy lat 80. kulturowy tryb analiz literatury, inspirowany metodami socjologii, antropologii i historii społecznej⁸, łączący problematykę kulturową z kwestiami politycznymi, całkowicie zdominował amerykańskie badania literackie. Uwzględniając doniosłość i wpływo-wość wszelkich odmian teorii i krytyki kulturowej, odnotowując

1

   Cultural Studies, ed. and with an introduction by L. Grossberg, C. Nelson, P.A. Treichler, New York-London 1992. Zob. także na ten temat: L. Johnson, The Cultural Critics, Boston 1979; L. Grossberg, The Circulation of Cultural Studies, „Critical Studies in Mass Communication” 1989, nr 6; tenże, The Formation of Cultural Studies: An American in Birminhgam, „Strategies” 1989, nr 2.

2

   Tamże, s. 1.

3

   Podkreślenie moje—AB.

4

   S. 2.

5

   Criticism in the Uniuersity, ed. by G. Graff and R. Gibbons, Evahston 1985, s. 10-11, zob. także V.B. Leitch, American Literary Criticism, s. 401.

6

   Editors, Prospectus, „Cultural Critiąue” 1985, nr 1. Zob. także nr 5 z 1985 roku poświęcony w całości koncepcji „krytyki kulturowej”.

7

   Por. V.B. Leitch, American Literary Criticism, s. 403.

8

   Cultural Criticism, s. 145.