10886 skanuj010

dezintegracji pozytywnej K. Dąbrowskiego.¹² Zestawienie porównawcze wszystkich trzech modeli zostało przedstawione na schemacie 2.

Schemat 2.

Modele ujmowania zmiany rozwojowej

KATEGORIE

Opis zmiany rozwojowe]

Podstawowe

procesy

Charakter

zmian

Główna

kategoria

Źródło: A. Brzezińska (red.), Psychologia rozwoju człowieka, w: J. Strelau (red.), Psychologia, 1.1, Gdańsk 2000, s. 237.

Schemat

graficzny

modelu

Model

zmiany

Etapy

zmiany ^{1 2}

3. Zadania rozwojowe wczesnej, średniej i późnej dorosłości

Pojęcie zadań rozwojowych zostało wprowadzone w koncepcjach E. Eriksona oraz R. Havighursta, który ujmuje rozwój człowieka z punktu widzenia zadań rozwojowych, jakie od dzieciństwa jednostka napotyka i musi realizować. Każdy okres życia związany jest ze specyficznymi doświadczeniami, które wymuszają rozwiązywanie określonych problemów - są to zadania rozwojowe, które można pojmować jako postawy, umiejętności czy wiedzę, które jednostka powinna osiągnąć w danym okresie życia. Źródłem zadań rozwojowych jest dojrzewanie fizyczne, oczekiwania kulturowe oraz osobiste aspiracje i wartości jednostki. Havi-ghurst podkreśla w swojej koncepcji, że rozwój trwa przez całe życie i polega na przechodzeniu przez kolejne stadia poprzez osiąganie zadań rozwojowych. Zakończone sukcesem rozwiązanie zadania rozwojowego prowadzi do przystosowania, jednostka osiąga satysfakcję i chętnie podejmuje się zadań kolejnych. Niepowodzenie wiąże się z poczuciem społecznej dezaprobaty, wywołuje lękliwość, a w konsekwencji nieprzystosowanie, co niekorzystnie wpływa na realizację kolejnych zadań. Powodzenie w realizacji zadania rozwojowego jest uwarunkowane jego rozwiązywaniem w odpowiednim czasie nazwanym przez badacza momentem wyuczalności czyli pewnej gotowości rozwojowej, która jest określona przez fizjologiczną dojrzałość, czynniki motywacyjne i presje społeczne.³

W badaniach nad periodyzacją życia kluczową stała się koncepcja sezonów życia D. Levinsona⁴, pomimo że została ona opracowana w oparciu o badanie wyłącznie mężczyzn. Życie człowieka podzielił on na następujące okresy (ery):

•    Dzieciństwo i dorastanie (przeddorosłość) - 0 do 22 lat

•    Wczesna dorosłość -17 do 45 lat

•    Średnia dorosłość - 40 do 65 lat

•    Późna dorosłość - 60 i więcej lat (por. schemat 3).

17

1

¹² Zob. Z. Freud, Wstęp do psychoanalizy, Warszawa 1982; E. Erikson, Dzieciństwo

2

społeczeństwo, Poznań 1997; K. Dąbrowski, Dezintegracja pozytywna, Warszawa 1979.

3

   A. Brzezińska, J. Trcmpała, op. cii., s. 268.

4

   D. J. Levinson przy współpracy C. N. Darrow, E. B. Klein, M. H. Lcvinson, B. McKee, The seasons of a man's life, Nowy Jork, Knopf 1978.