10(1)

Wskaźniki prawidłowego kontaktu

Wskaźniki kontaktu pozornego

-    osoba badana ma poczucie, że każda je j wypowiedź, niezależnie od treści, spotka się z akceptacją, że diagnosta jest zainteresowany poruszanymi problemami. że nie wykorzysta udzielonych mu informacji niezgodnie z jej interesami. a także, iż w sposób nieznieksztalco-ny rozumie treść i poznawczo-emocjo-nalne konsekwencje wypowiedzi, a więc osoba badana powinna mieć poczucie, że może mówić, że warto mówić i że ma prawo bezkarnie odsłonić nawet bardzo kontrowersyjne z ogólnego punktu widzenia fakty i postawy -    osoba badana nie przejawia oznak oporu, a więc udziela odpowiedzi, nie milczy. nic odpowiada zdawkowo, co nic oznacza jeszcze, że nie przeżywa niepokoju. lęku. winy -    osoba badana przejawia adekwatne reakcje emocjonalne w stosunku do tego, co mówi. a jej informacje wydają się być wiarygodne (np. uudno uwierzyć, że nigdy nie przeżywała uczucia złości wobec jakiejś bliskiej osoby), co oznacza, że nic ma tendencji do przedstawiania siebie w lepszym świetle, zaś w konsekwencji wskazuje, że kontakt diagnostyczny jest na tyle dobry, iż osoba badana jest w stanie być szczera i otwarta -    w stosunku wypowiedzi spontanicznych do udzielanych na wyraźne żądanie diagnosty zachwianie proporcji w kierunku większej ilości wypowiedzi spontanicznych jest wskaźnikiem dobrego kontaktu

-    rola diagnosty w zbieraniu informacji jest nadmierna („wyciąganie informacji” przez diagnostę) lub znikoma („zalew, potok stów” ze strony badanego) -    we wszystkich wypowiedziach badanego zauważalny jest wspólny mianownik. np. przedstawianie się w lepszym świetle, wzbudzanie współczucia, konstruowanie wypowiedzi zbyt logicznie i konsekwentnie - historia opowiedziana w sposób klasyczny, standardowy -    diagnosta odczuwa znużenie, które nic wynika z zewnętrznych przyczyn, co wskazuje na brak szczerości badanego, gdyż znużenie diagnosty może stanowić wynik braku autentyzmu badanego, a diagnosta ma poczucie, że sytuacja zamknęła się w kręgu spraw oczywistych -    diagnosta ma poczucie, że doskonale wie. co za chwilę powie osoba badana. co wskazuje, iż przedstawia własną sytuację standardowo, kierując się zmienną aprobaty społecznej, stosuje idealizację lub normalizuje swoje doświadczenia -    diagnosta ma poczucie zrozumienia poszczególnych wypowiedzi, bez zrozumienia całości sytuacji, co wskazuje, iż. nic ma ona swojej naturalnej, wewnętrznej logiki, gdyż przedstawiane treści są wzajemnie sprzeczne (części nic przystające do siebie)

Źródło: oprać, własne (na podstawie Geller. Król 1991)

Dynamika kontaktu wyznaczana jest właściwościami i zachowaniem podmiotów relacji diagnostycznej oraz cechami sytuacji, w której ta interakcja zachodzi. W przebiegu relacji jest wiele momentów krytycznych, począwszy od jej nawiązania, przez jej rozwój, eliminowanie zakłóceń pojawiających się w trakcie wzajemnych interakcji, do ich zakończenia, czyli wyjścia z relacji. Ważne jest tu umiejętne stosowanie podstawowych technik nawiązywania, budowania i podtrzymywania kontaktu.

1. Technika nawiązywania kontaktu. Niezmiernie istotna jest tu rola pierwszego wrażenia, tzw. hallo efekt - wyrabianie sobie opinii o drugim człowieku na podstawie pierwszego wrażenia, co ma daleko idące konsekwencje dla dalszego przebiegu kontaktu (dotyczy obu stron kontaktu diagnostycznego).

Kolejny problem stanowi zachowanie prawidłowego dystansu psychologicznego między partnerami relacji diagnostycznej. Diagnosta powinien być tu partnerem, nie zaś osobą zaznaczającą wyższość własnej pozycji, gdyż zwiększa to dystans, utrudniając otwarcie się i szczerość osoby badanej. Równość pozycji jest tu co prawda kwestią dyskusyjną, gdyż to diagnosta kieruje przebiegiem kontaktu, co jest naturalną cechą tej relacji. Nie należy tego jednakże sztucznie powiększać, np. przez fizyczne wskaźniki dystansu (jedna osoba stoi - druga siedzi, jedna siedzi wyżej - druga niżej, jedna za biurkiem w wygodnym fotelu - druga na twardym krześle) czy formalizm kontaktu, np. ważna jest tu kwestia przedstawienia się, własnej roli i zadań oraz okazywanie zainteresowania osobą badaną (zainteresowanie badanym nie może być okazywane też zbyt nachalnie).

Bardzo istotna jest dla nawiązania kontaktu rola pierwszych pytań, które występują głównie w funkcji wzbudzania motywacji, stąd należy zadawać pytania ogólne, które są mniej formalne i mniej zagrażające dla osoby badanej. W dalszym loku kontaktu diagnostycznego możemy dopiero stopniowo je uszczegóławiać i konkretyzować.

W tym kontekście do najważniejszych czynników utrudniających nawiązanie kontaktu należą: a) zbyt obcesowe i szybkie przejście do pytań, które mogą być odebrane przez badanego jako zagrażające, b) zadawanie pytań, które nawet bardzo pośrednio zawierają ocenę,

35