11382 IMG�38

1

Publikacja dołowana przez Ministerstwo Edukacji Narodowej

0    Copyright by Michał Głowiński and Towarzystwo Autorów

1    Wydawców Prac Naukowych UNIVER'itTAS, Kraków 2000

ISBN 83—7052—768-X

TA. W PN UNIVERSITAS

Projekt okładki i stron tytułowych Jacek Szczerbiński

O intertekstualności

Cs^co

1

Intertekstualność należy do tych terminów teoretycznolitera-ckich, które mają swoich autorów i dokładnie są umieszczone w kalendarzu. Słowo „intertextualitś” utworzyła Julia Kristęyą w swej pierwszej książce, wydanej w 1969 roku¹. Z pewnością stanowiło ono odpowiedź na jakąś istotną potrzebę, skoro szybko weszło w obieg, stając się powszechną własnością. Musimy być wdzięczni tej uczonej za tak udaną inicjatywę terminologiczną, choć nie sposób od razu nie stwierdzić, że to, co o samym zjawisku mówi, już takiego entuzjazmu nie budzi, skłania do różnego rodzaju zasadniczych wątpliwości — zwłaszcza jeśli się uwzględni prace, jakie od tego czasu na ów temat napisano. Entuzjazmu nie budzi nie tylko ze względu na dość rażącą nieprzejrzystość wykładu, pewne założenia Kristevej wydają się tak oczywiste, że już nie warte rozważania; chodzi tu przede wszystkim o stwierdzenie, że nie można analizować struktury tekstu, jeśli nie sytuuje się jej w taki czy inny sposób wobec innych tekstów, a rozważania o intertekstualności wynikały właśnie z tej niepodważalnej tezy. Jej następstwem stały się, co podkreślają autorzy późniejszych prac dotyczących tej problematyki, z jednej strony, nadmierna ogólność, z drugiej — zaawansowana schematy-czność² Toteż nie jest przypadkiem, że badania intertekstualności szybko wyszły poza ustalone przez Kristevą ramy, porzuciły ogólnikowość, by się kierować w strony przez badaczkę nie przewidziane. Rychło bowiem zdano sobie sprawę, że nie każdą relację, jaka zacho-

1

* J. Kristeva, Semiotike, Recherches pour une semanolyse, Parts 1969

2

Zob. np. polemiki z J. Kristęyą w studiach: J. CoHer, Prempatycje < muriekeimai-ność, tłum. K. Rosner, „Pamiętnik Literacki' 1980, z. 3; L Jeany. La Struti&e 4* ki formę, „Poelkjue" 1974. nr 27 (przekład polski. „Pamiętnik Literacki* 1968. t 1t Zab. takze książkę L. Hutcheon, A Thearj of Pandy. The Teachiagt afTmeattetL-eaaettry Art Form, New York and London 1905.