13340 skanuj0139 (10)

1. WYJAŁAWIANIE TERMICZNE

a) Wyjaławianie przez wyżarzanie (opalanie) w płomieniu palnika powoduje spalenie komórek drobnoustrojów. Metoda ta może być stosowana tylko do wyjaławiania drobnych przedmiotów metalowych, np. ezy, zakończenia szczypców chwytnych. Wyjaławianie przez spalanie jest skuteczną metodą niszczenia różnego rodzaju skażonego materiału (małowartościowego).

u b) Wyjaławianie suchym, gorącym powietrzem (metoda farmakopealna) przeprowadza się zwykle w sterylizatorach powietrznych (suszarkach), zapewniających krążenie gorącego powietrza. Warunkiem prawidłowego przebiegu procesu jest odpowiednio wysoka temperatura i czas wyjaławiania. Zazwyczaj, o ile nie podano inaczej, zaleca się wyjaławianie (wg FPVI):

-    w temp. 160°C - w czasie nie krótszym niż 2h

-    w temp. 170°C - w czasie nie krótszym niż lh

-    w temp. 180°C - w czasie nie krótszym niż 30 min.

Działanie suchego gorącego powietrza, w wyniku utleniania, prowadzi do nieodwracalnej inaktywacji i degradacji składników komórkowych drobnoustrojów (kwasów nukleinowych, białek, itp.), powodując w efekcie ich zabicie.

Dobór parametrów wyjaławiania uzależniony jest od rodzaju i właściwości materiałów. Wyjaławiany materiał należy tak umieścić w sterylizatorach, aby zapewniony był obieg gorącego powietrza. Zachowanie warunków wyjaławiania powinno być sprawdzane przy pomocy termometrów oraz różnego rodzaju wskaźników chemicznych czy biologicznych, umieszczonych wewnątrz urządzenia.

Suchym gorącym powietrzem można wyjaławiać materiały niewrażliwe na wysoką temperaturę, np. szkło, metal, ceramikę, a także substancje niezawierające wody - oleje, glikole, wazelinę, parafinę oraz związki mineralne - talk, tlenek cynku, itp. Materiały wyjaławiane tą metodą powinny być czyste, suche i odpowiednio zabezpieczone, aby po zakończonym procesie wyjaławiania i wyjęciu ich ze sterylizatora powietrznego, a także w czasie przechowywania, nie uległy wtórnemu skażeniu. Stosuje się do tego celu najczęściej termoodpome folie z tworzywa sztucznego, w kształcie toreb różnej wielkości lub rękawów, z nadrukowanym tekstem kontrolnym, sprawdzającym przebieg procesu.

Suche gorące powietrze powoli przenika w głąb wyjaławianych przedmiotów i dlatego cykl tego procesu jest dość długi. Czasu wyjaławiania nie należy liczyć od momentu włożenia materiału do wnętrza suszarki, lecz od chwili, gdy materiał osiągnie wymaganą temperaturę, w której będzie przebiegał proces wyjaławiania. Czas niezbędny do penetracji gorącego powietrza w głąb każdego wyjaławianego przedmiotu to czas przenikania, a czas działania odpowiednio wysokiej temperatury', potrzebny do zabicia bakterii i przetrwalników to czas utrzymywania się temperatury. Zwykle, dla bezpieczeństwa, obydwa okresy przedłuża się o połowę. Łączny czas penetracji i utrzymywania się temperatury stanowi właściwy czas wyjaławiania.

Sterylizacja suchym gorącym powietrzem powinna być stosowana tylko w przypadku materiałów, które nie mogą być wyjaławiane parą wodną w nadciśnieniu.

Ue|c    f <2 - - > ; r/'C- tór 'V -.. . ■ •,    -    . fj\J qM

c) Wyjaławianie parą nasyconą pod ciśnieniem (metoda farmakopealna) przeprowadza się w sterylizatorze parowym (autoklawie lub szybkowarze), w parze nasyconej, niezawierającej powietrza. FPVI zaleca proces wyjaławiania w autoklawie prowadzić w temp. 121°C, przy nadciśnieniu 101,4 kPa (0,lMPa) w czasie nie krótszym niż 15 min. Przy nadciśnieniu powyżej 101,4 kPa i temp. I28°C lub 134°C stosuje się odpowiednio krótszy czas wyjaławiania.

Nasycona para wodna, w wyniku hydrolizy, powoduje denaturację i koagulację enzymów, prowadząc w konsekwencji do natychmiastowego zabicia drobnoustrojów. Wyjaławianie parą nasyconą pod ciśnieniem uznawane jest za najskuteczniejszą metodę wyjaławiania. Współcześnie używane autoklawy są hermetycznie zamykane, mają konstrukcję pionową lub poziomą (mogą być szafkowe, cylindryczne, nieprzelotowe, przelotowe - umożliwiające załadowanie i rozładowanie wyjaławianych materiałów w oddzielnych pomieszczeniach). Autoklawy wyposażone są w podstawowe urządzenia pomiarowe - termometry, manometry, zawory odpowietrzające, zawory bezpieczeństwa, które działają w przypadku, gdy ciśnienie wewnątrz komory autoklawu przekroczy dopuszczalne ciśnienie".

W parze nasyconej pod ciśnieniem można wyjaławiać wodne roztwory niewrażliwe na wysoką temperaturę, przedmioty metalowe i szklane, materiały opatrunkowe i szewne, gumę oraz niektóre tworzywa sztuczne, odporne na zastosowaną temperaturę.

W praktyce recepturowej korzysta się także z autoklawów o niewielkich rozmiarach, tzw. mini autoklawów o pojemności komory od 12 do 20 litrów.

Nowoczesne aparaty posiadają wbudowane sterowniki mikroprocesorowe z oprogramowaniem, które pozwala nawet na dokumentowanie kontroli procesu wyjaławiania w formie wydruków.